Xuất khẩu đồ gỗ vào thị trường EU:
Cơ hội và thách thức
Lâu nay, châu Âu (EU) là một trong những thị trường xuất khẩu (XK) chủ yếu của các doanh nghiệp chế biến gỗ (DN CBG) Bình Định. Tuy nhiên, những năm gần đây, cuộc khủng hoảng nợ công cùng với những “hàng rào kỹ thuật” của EU đã tác động không nhỏ đến hoạt động XK của các DN CBG trong tỉnh. Vì vậy, Hiệp định Đối tác tự nguyện (VPA) giữa Việt Nam và EU được ký kết sẽ mở ra cơ hội lớn đối với các DN CBG Bình Định.
Thăng trầm đường vào EU
Khoảng 10 năm trở lại đây, hoạt động XK của các DN CBG Việt Nam (trong đó có các DN CBG Bình Định) vào thị trường EU có những bước thăng trầm. Theo lãnh đạo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản (FPA) Bình Định, khoảng từ năm 2003 - 2007, hoạt động XK đồ gỗ của các DN trong nước sang EU gặp nhiều thuận lợi và đạt được những kết quả khả quan, giá trị kim ngạch xuất khẩu (KNXK) của ngành CBG Việt Nam vào thị trường EU giai đoạn này tăng trưởng khoảng trên 10%. Trong 5 năm tiếp theo (2008-2012), việc XK đồ gỗ vào thị trường EU lại gặp khó khăn, nhất là do tác động của cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu, nhiều quốc gia thuộc cộng đồng EU đã thực hiện chính sách “thắt lưng buộc bụng”, cắt giảm chi tiêu.
Riêng đối với ngành CBG Bình Định, theo ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch FPA Bình Định, có khoảng 90% sản phẩm đồ gỗ của các DN trong tỉnh XK vào thị trường EU. Tính riêng năm 2011, sản phẩm đồ gỗ Bình Định XK sang thị trường Đức đạt 54,6 triệu USD (chiếm 43,4%); thị trường Pháp 39,1 triệu USD; Anh từ 14 - 22,9 triệu USD; Hà Lan từ 15,9 - 26,7 triệu USD và Ý từ 11,9 - 32,8 triệu USD… Thế nhưng sau đó hoạt động XK vào thị trường EU của các DN CBG Bình Định lại giảm sút. Theo thống kê của ngành chức năng, trong năm 2012, KNXK của các DN CBG trên địa bàn vào thị trường CHLB Đức giảm 11,3%; Pháp giảm gần 11%; Italia giảm 50,2%; Hà Lan giảm 63,4%...
Bước sang năm 2013, các DN CBG trong nước tiếp tục đối diện với những khó khăn, thử thách từ những “rào cản kỹ thuật” và những quy định nghiệt ngã của EU. Theo ông Lê Vỹ, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Phú Tài, kể từ ngày 1.3.2013, các DN CBG XK trong nước phải chịu áp lực bởi những quy định của Luật Lâm nghiệp, Quản trị rừng và buôn bán gỗ (FLEGT) của EU (còn gọi là Chương trình hành động thực thi FLEGT). Theo đó, các DN CBG trong nước phải chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của gỗ và sản phẩm gỗ. Bất kỳ lô hàng gỗ/sản phẩm gỗ nào mà DN nhập khẩu phải được sản xuất theo quy định hiện hành của luật pháp tại quốc gia khai thác gỗ và theo quy chế của EU về gỗ… Kết quả là ngay trong tháng đầu tiên thực hiện quy định của EU, giá trị KNXK của ngành CBG giảm trên 44% so với cùng kỳ năm 2012.
Nắm bắt cơ hội để phát triển
Có thể nói, hoạt động của các DN CBG trong nước và các DN Bình Định nói riêng vào thị trường EU quả là lắm thăng trầm. Tuy nhiên, mới đây, những niềm hy vọng mới về thị trường EU đã mở ra đối với các DN CBG Bình Định. Theo lãnh đạo FPA Bình Định, hiện Việt Nam đang nỗ lực đàm phán với EU xung quanh vấn đề FLEGT, nhằm đảm bảo các sản phẩm XK phải được sản xuất từ nguyên liệu gỗ hợp pháp. Kế hoạch hành động của FLEGT là đưa ra một loạt các biện pháp nhằm đấu tranh với khai thác gỗ bất hợp pháp, tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu, như: Hỗ trợ các quốc gia sản xuất gỗ; khuyến khích thương mại gỗ hợp pháp; khuyến khích thực thi các chính sách mua gỗ hợp pháp và sản phẩm được chế biến từ gỗ hợp pháp.
Xung quanh vấn đề này, ông Đỗ Xuân Lập phân tích: FLEGT thực chất rất có lợi cho DN trong nước, bởi việc đàm phán VPA giữa Việt Nam và EU được thực hiện trên cơ sở hệ thống pháp luật của Việt Nam. Khi VPA chính thức được ký kết, DN CBG của ta được cấp chứng chỉ FLEGT, thì XK đồ gỗ sang EU được hưởng những ưu đãi đặc biệt, thuận lợi hơn trước nhiều. DN không có chứng chỉ FLEGT sẽ phải chịu trách nhiệm giải trình với nước nhập khẩu và chịu nhiều rủi ro. Đồng thời, khi tham gia FLEGT, các DN trong nước được tiếp tục XK vào EU, sản phẩm có giá cao hơn, có nhiều cơ hội XK sang các thị trường ngách, được XK vào tất cả các nước thành viên của EU mà không bị bắt buộc đáp ứng thêm bất cứ yêu cầu nào khác về tính hợp pháp của sản phẩm đồ gỗ.
Ông Lê Vỹ cho biết thêm: Thực hiện VPA sẽ mang lại nhiều cơ hội cho các DN CBG. Sản phẩm của DN Việt Nam không chỉ tiếp tục được XK vào EU mà còn có thể bán được giá cao hơn cũng như có nhiều cơ hội XK sang các thị trường khác.
Theo kế hoạch, từ nay đến cuối năm 2014, Việt Nam và EU sẽ kết thúc đàm phán VPA. Đáng lưu ý, khi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Hiệp định Thương mại tự do (FTA) Việt Nam - EU được ký kết thì càng thuận lợi cho các DN CBG Việt Nam vào EU. Vấn đề đặt ra là các DN CBG Bình Định có nắm bắt được cơ hội. Theo ông Lê Vỹ, một hạn chế của các DN CBG trong tỉnh là đa số đều thuộc DN nhỏ và vừa, trong khi đó hầu như chỉ có các DN CBG có quy mô lớn là nắm bắt và hiểu về VPA. Chỉ riêng nội dung văn bản định nghĩa về gỗ hợp pháp của VPA có tới 50 tiêu chí và hơn 100 chỉ số. Bên cạnh đó, so với EU, hệ thống luật pháp của ta cũng còn những chênh lệch. Vì vậy, bên cạnh sự nỗ lực của mỗi DN CBG, những văn bản quy phạm pháp luật có liên quan của ta cũng cần được sửa đổi để hài hòa và phù hợp với những quy định của EU.
VIẾT HIỀN