Tăng cường các biện pháp đảm bảo an toàn hồ chứa nước
Các tỉnh ở khu vực Nam Trung bộ hiện có nhiều hồ chứa nước bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng mà chưa được nâng cấp, sửa chữa, tiềm ẩn nguy cơ sự cố trong mùa mưa bão năm nay. Trước tình hình trên, vừa qua, tại TP Quy Nhơn, Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) phối hợp với Sở NN-PTNT Bình Định tổ chức hội thảo bàn biện pháp tăng cường công tác quản lý, đảm bảo an toàn cho các hồ chứa nước trong khu vực.
Nhiều hồ chứa không an toàn
Theo Tổng cục Thủy lợi, nhiều năm qua, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, các tỉnh trong khu vực đã xây dựng nhiều hồ chứa nước lớn, trong đó có hồ Định Bình (Bình Định), Nước Trong (Quảng Ngãi), Đá Bàn, Suối Dầu (Khánh Hòa), Tân Mỹ (Ninh Thuận)… Ngoài ra, các tỉnh cũng đã sửa chữa, nâng cấp 398 hồ chứa nước, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, cung cấp nước sinh hoạt, đảm bảo an toàn cho nhân dân khu vực vùng hạ du. Tuy vậy, do nhiều nguyên nhân khác nhau, đến nay có nhiều hồ thủy lợi đã xuống cấp, hư hỏng nặng, cần sửa chữa cấp bách để đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ năm nay.
Tỉnh Bình Định được Tổng cục Thủy lợi đánh giá là tỉnh có nhiều hồ chứa nước nhất trong khu vực với 161 hồ, tổng dung tích 583 triệu m3 và cũng là địa phương có nhiều nỗ lực trong việc đảm bảo an toàn hồ chứa. Tuy nhiên, theo ông Phan Xuân Hải, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, Đê điều và Phòng chống lụt bão (thuộc Sở NN-PTNT Bình định), phần lớn các hồ chứa nước ở tỉnh ta đã được xây dựng khá lâu, trong điều kiện kỹ thuật hạn chế, qua thời gian sử dụng thường xuyên chịu tác động của thiên tai, bão lũ, nên đã có khoảng 40 hồ bị xuống cấp, hư hỏng. Trong đó có 14 hồ chứa bị hư hỏng nặng cần sửa chữa cấp bách.
Bên cạnh đó, công tác quản lý, vận hành hồ chứa ở tỉnh ta cũng còn nhiều hạn chế, bất cập. Trong số 161 hồ chứa hiện có, mới chỉ có 15 hồ chứa do Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi quản lý được kiểm soát, vận hành một cách khá bài bản, chặt chẽ. Còn lại các công trình do địa phương và HTXNN quản lý chưa được quan tâm đúng mức. Khi công trình hư hỏng, xuống cấp cần sửa chữa lớn thì ngân sách địa phương không đủ nên càng xuống cấp nghiêm trọng hơn.
Điều đáng quan ngại nữa là nhiều công trình hồ chứa giao cho địa phương, HTXNN quản lý nhưng không được cấp có thẩm quyền giao trách nhiệm quản lý bằng văn bản; hoặc không có biên bản giao nhận công trình cụ thể. Các chủ hồ không thực hiện việc quan trắc, ghi chép các thông số kỹ thuật của hồ chứa theo quy định. Phương án phòng chống lụt bão (PCLB), bảo vệ công trình đầu mối chưa được các chủ hồ quan tâm thực hiện (trong số 161 hồ chứa, mới chỉ có 45 hồ có phương án PCLB cho các công trình đầu mối).
Có địa phương còn giao đất cho các hộ dân trồng rừng trong phạm vi hành lang bảo vệ hồ, gây khó khăn trong công tác quản lý và gây mất ổn định công trình. Hệ thống quan trắc thủy văn, khí tượng cho hồ chứa và quan trắc đập mới chỉ được xây dựng cho các công trình lớn. Riêng hồ Định Bình có hệ thống giám sát trực tuyến, kết nối internet. Còn các hồ chứa do địa phương quản lý hầu như không có hệ thống quan trắc, không ghi chép và cũng không thể liên lạc trực tiếp với các công trình đầu mối…
Giải pháp tháo gỡ
Tại Hội thảo, ngành Nông nghiệp các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận… đều cho rằng, việc nâng cấp, sửa chữa các hồ chứa nước bị xuống cấp đã và đang được các cấp chính quyền địa phương các tỉnh triển khai bằng nhiều hoạt động cụ thể, song cũng gặp rất nhiều khó khăn vì nguồn kinh phí hạn hẹp. Việc khắc phục khó khăn, tồn tại trong công tác quản lý, vận hành các công trình hồ chứa hiện nay cũng không dễ và cần nhiều thời gian, bởi số lượng hồ chứa nhiều, nằm phân tán trên địa bàn rộng, nhiều đầu mối quản lý. Hơn nữa, nhiều hồ sơ kỹ thuật, cơ sở dữ liệu của các hồ chứa không đầy đủ hoặc bị thất lạc; nhân lực trực tiếp quản lý hồ đập thiếu nhiều, trình độ chuyên môn còn nhiều hạn chế.
Các tỉnh khu vực Nam Trung bộ đã kiến nghị Bộ NN-PTNT hỗ trợ tháo gỡ khó khăn nói trên. Riêng tỉnh ta đã kiến nghị Bộ NN-PTNT tiếp tục hỗ trợ vốn đầu tư để sửa chữa, nâng cấp, bảo đảm an toàn hồ chứa, trước mắt cần quan tâm hỗ trợ cho tỉnh 1.160 tỉ đồng để nâng cấp 49 hồ chứa đã bị xuống cấp. Hỗ trợ về chuyên môn và kinh phí điều tra, khảo sát khôi phục hồ sơ kỹ thuật để xây dựng cơ sở dữ liệu của các hồ chứa trên toàn tỉnh phục vụ cho công tác quản lý, vận hành. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng lực lượng quản lý hồ đập nói riêng và công trình thủy lợi nói chung, đồng thời nâng cao năng lực quản lý an toàn hồ đập cho các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh, huyện..
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Tổng cục Trưởng Tổng cục Thủy lợi Nguyễn Xuân Diệu đã yêu cầu lãnh đạo Sở NN-PTNT các tỉnh khu vực Nam Trung bộ phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương trong mỗi tỉnh triển khai các phương án PCLB, đặc biệt quan tâm đến việc kiểm tra hệ thống đập đất, cống lấy nước, tràn xả lũ của các hồ chứa nước. Các địa phương cũng cần tranh thủ các nguồn vốn hỗ trợ của các Bộ, ngành Trung ương và sử dụng nguồn vốn từ ngân sách tỉnh để đầu tư nâng cấp, sửa chữa các hồ chứa nước bị xuống cấp nghiêm trọng trong mùa khô này. Tập trung chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ nâng cấp, sửa chữa các CTTL, đảm bảo vượt lũ an toàn trước ngày 31.8. Đối với những hồ chứa bị xuống cấp nghiêm trọng nhưng chưa có kinh phí sửa chữa, cần thực hiện các biện pháp gia cố tạm hoặc không cho tích nước trong mùa mưa lũ để đảm bảo an toàn cho vùng hạ lưu. Bên cạnh đó, các tỉnh khu vực Nam Trung bộ cần phải xây dựng và thực hiện thể chế, các quy định, hướng dẫn về quản lý an toàn hồ đập theo các văn bản hướng dẫn của các Bộ, ngành Trung ương.
Ông Nguyễn Xuân Diệu cũng ghi nhận những kiến nghị đề xuất của ngành Nông nghiệp các tỉnh trong khu vực nói chung, tỉnh Bình Định nói riêng, và hứa sẽ tạo điều kiện thuận lợi giúp các tỉnh giải quyết các khó khăn, vướng mắc nói trên.
PHẠM TIẾN SỸ