Một người tha thiết với đàn t’rưng
Chúng tôi nhớ mãi hình ảnh anh Đinh Đem (SN 1970, ở làng Hà Ri, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh), một nghệ nhân tài hoa của người Bana Kriêm di chuyển bằng đôi bàn tay gầy guộc khi lần đầu tiên đến nhà anh. Anh bị bại liệt hai chân từ nhỏ vì di chứng chất độc da cam. Số phận lấy đi của anh đôi chân nhưng bù cho anh đôi bàn tay khéo léo và một khả năng cảm âm tốt để chỉ cần nghe bài hát nào đó đôi ba lần, anh có thể gõ lại bằng đàn t’rưng một cách thuần thục.
12 tuổi, Đinh Đem đã mê mẩn tiếng đàn t’rưng trong những lễ hội làng do cha và các nghệ nhân khác trình tấu. “Tiếng t’rưng như làm dịu đi những nỗi đau thể xác, giúp tôi cảm nhận cuộc sống này tươi đẹp, đáng yêu hơn”, anh bộc bạch. Ngoài hai mươi tuổi, Đinh Đem đã nổi tiếng trong vùng vì tài chế tác và trình diễn t’rưng. Đinh Đem có thể trình tấu hàng trăm bài nhạc, từ dân gian Bana đến các bài nhạc pha chất hiện đại ngày nay. Có những bài dân ca cổ truyền thật xa, không còn nhớ tên, anh chỉ nhớ giai điệu. Vậy mà tiếng t’rưng cứ ngân nga, ngọt ngào và hoang dại, khiến người nghe thích thú.
Anh Đinh Đem (bên phải) biểu diễn đàn t’rưng tại nhà mình. Ảnh: VÂN PHI
Hôm chúng tôi đến, anh biểu diễn cho chúng tôi nghe hàng loạt bài như: Khai hoang, Chim gọi hai chị em lên rẫy, Em đẹp như hoa Pơ lang… Nghe những thanh âm trong trẻo, thánh thót của t’rưng trong căn nhà nhỏ của anh mà chúng tôi ngỡ như mình đang đi trên cánh đồng mênh mang sóng lúa và tắm mình dưới ánh mặt trời buổi sáng. Mỗi nốt nhạc vang lên, rung đưa, như âm thanh của gió giữa đại ngàn, của nắng cao nguyên và của hương lúa thơm thơm.
Nghe tiếng t’rưng trong veo, lảnh lót ngân vang, người làng gần đó đến mỗi lúc một đông. Ban đầu Đinh Đem chỉ độc tấu. Sau đó, có những lời hát ngân nga theo. Yă Hoa, người phụ nữ Bana ngoài tám mươi tuổi, ở cạnh nhà Đinh Đem, vì nghe tiếng t’rưng mà đã đến tự lúc nào. Bà cất lời hát ngọt như men rượu ghè ủ lâu năm hòa cùng tiếng đàn t’rưng khiến mọi người xung quanh im bặt, say sưa lắng nghe.
Yă Hoa tâm sự: “Những người thế hệ như tôi trước đây mỗi lần nghe tiếng t’rưng là hay ngồi lại cùng nhau, vít rượu cần, múa xoang và ê a bao câu hát dân ca. Giai điệu của t’rưng do Đinh Đem gióng lên nghe thật hay, thật nhiều cảm xúc. Người ở làng này, ai cũng thích nghe Đinh Đem chơi t’rưng”.
Khi nhắc về nghệ nhân Đinh Đem, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Yang Danh chia sẻ: “Giờ ít người trình diễn t’rưng được như Đinh Đem lắm. Đinh Đem là nhạc công t’rưng hàng đầu hiện nay của người Bana Kriêm mà huyện Vĩnh Thạnh tin tưởng lựa chọn tham gia Ngày hội VHTT các dân tộc thiểu số miền núi các năm. Không chỉ giỏi chơi đàn t’rưng, Đinh Đem còn biết cách chế tác chuẩn âm loại nhạc cụ này. Anh là một trong những nghệ nhân tích cực gìn giữ và lan truyền nét đẹp của nhạc cụ dân tộc hiện nay ở Vĩnh Thạnh”.
VÂN PHI