Dạy học các môn tự nhiên bằng tiếng Anh:
Phát huy tinh thần tự học
Lần đầu tiên tham gia kỳ thi Olympic Toán Hà Nội mở rộng (HOMC) năm 2014 (áp dụng hình thức giải Toán bằng tiếng Anh), Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn đã có 4/5 học sinh đoạt giải. Có thể nói, đây là sự kiện quan trọng trong tiến trình dạy và học các môn tự nhiên bằng tiếng Anh.
Quả ngọt đầu mùa
HOMC năm 2014 đã kết thúc gần nửa tháng, nhưng thầy giáo chuyên Toán Trần Thanh Nhã vẫn chưa hết cảm giác vui mừng. Không mừng sao được, khi 4 học sinh được mình trực tiếp kèm cặp, bồi dưỡng và đưa đi thi đã đoạt giải cao. Hai học sinh Ung Nguyễn Vũ Hoàng và Lê Nhật Hoàng đoạt giải Nhất; hai học sinh Lê Gia Quốc Bảo và Trương Minh Nhật Quang đoạt giải Ba. Đặc biệt, Lê Nhật Hoàng có số điểm cao nhất trong số 306 thí sinh của cả nước (13 điểm), cùng với Ung Nguyễn Vũ Hoàng (đứng thứ 4 với 11 điểm) lọt vào vòng 2 để thi chọn đội tuyển quốc gia (gồm 10 học sinh) tham gia kỳ thi giải Toán bằng tiếng Anh ở cấp quốc tế.
“ Việc đầu tư cho một tiết dạy bằng tiếng Anh mất rất nhiều thời gian, công sức. Trong khi đó, thù lao hầu như chẳng có gì thêm, bởi đến giờ này vẫn chưa có văn bản nào làm căn cứ để chúng tôi chi trả”
Trăn trở của ông Phạm Quang Bắc - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn
“Đề thi gồm 15 câu, trong đó có 5 câu trắc nghiệm, 10 câu tự luận làm trong 180 phút. Độ khó của đề thi tương đương thi học sinh giỏi cấp Quốc gia, đòi hỏi học sinh không chỉ có nền tảng kiến thức tốt mà còn phải phản ứng nhanh. Thời gian chuẩn bị gấp gáp, nên tôi và thầy Nguyễn Hữu Tâm (cùng phụ trách môn Toán của lớp 10 chuyên Toán - PV) xin phép Ban Giám hiệu chọn trực tiếp học sinh đi thi, không qua vòng loại”, thầy giáo trẻ Trần Thanh Nhã tiết lộ.
Thầy Nhã cũng cho biết, trong thời gian ôn tập để tham gia cuộc thi, giáo viên chủ yếu củng cố kiến thức, kỹ năng môn Toán cho các em. Đối với tiếng Anh, chỉ cung cấp các cấu trúc cơ bản của Toán học bằng tiếng Anh. Và, như thừa nhận của cả thầy lẫn trò, quá trình tự học của các em đóng vai trò quan trọng trong việc học Toán bằng tiếng Anh. Các em thường xuyên dành thời gian giải các bài toán bằng tiếng Anh trên Tạp chí Toán học và Tuổi trẻ cùng các diễn đàn Toán học.
“Ở các diễn đàn trên mạng internet, tụi em không chỉ được làm quen với nhiều dạng Toán được thể hiện bằng tiếng Anh, mà còn được giao lưu với nhiều bạn bè cùng đam mê. Họ sẵn sàng góp ý, chỉ ra từng lỗi nhỏ trong bài giải của mình, giúp mình tiến bộ qua từng bài Toán”, Lê Nhật Hoàng chia sẻ. Cậu học trò có khuôn mặt “baby” này cũng bật mí, khi giải một bài toán bằng tiếng Anh, gian nan nhất là khâu “dịch ngược”, tức chuyển bài giải từ tiếng Việt sang tiếng Anh.
Khuyến khích “tự thân vận động”
Dù khẳng định thành tích tại HOMC năm 2014 thật sự là một cú hích đối với hoạt động dạy học các môn tự nhiên bằng tiếng Anh, nhưng Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn Phạm Quang Bắc vẫn cho rằng, vẫn còn nhiều trở ngại để mở rộng quy mô của hoạt động này. Khó khăn lớn nhất là kỹ năng nghe - nói của học sinh còn chệch choạc, trong khi số giáo viên đảm đương nhuần nhuyễn việc dạy bằng tiếng Anh còn khiêm tốn.
“Việc đầu tư cho một tiết dạy bằng tiếng Anh mất rất nhiều thời gian, công sức. Trong khi đó, thù lao hầu như chẳng có gì thêm, bởi đến giờ này vẫn chưa có văn bản nào làm căn cứ để chúng tôi chi trả”, thầy Phạm Quang Bắc trăn trở.
Thử nghiệm từ năm học 2011-2012, chính thức triển khai từ học kỳ II năm học 2012-2013, nhưng đến năm học này, mỗi học kỳ cũng chỉ có 5 tiết Toán được dạy bằng tiếng Anh. Số tiết dạy bằng tiếng Anh với môn Lý và Hóa càng ít hơn. Thầy Trương Ngọc Đắc, Tổ trưởng Tổ Toán - Tin, phân tích: “Giáo án dạy Toán bằng tiếng Anh rất công phu. Giáo viên Toán phải dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh, phải lường trước các câu trả lời của học sinh để lên phương án giảng giải phù hợp. Chúng tôi phải nhờ giáo viên tiếng Anh trợ giúp trong quá trình chuẩn bị, đặc biệt là các cách nói tắt, diễn đạt cấu trúc phức tạp”.
Thầy Đắc cũng thừa nhận rằng, có những giáo viên phát âm chưa chuẩn, trình bày vấn đề được nhưng để học sinh hiểu và hiểu học sinh thì không hề dễ dàng. Từ đó, ảnh hưởng không nhỏ đến tiến trình bài giảng. Một tiết dạy Toán bằng tiếng Anh chuyển tải được 1/2 lượng kiến thức cần thiết là đạt yêu cầu.
“Khó đâu gỡ đấy” là phương châm trong thực hiện dạy học các môn tự nhiên bằng tiếng Anh ở Trường THPT chuyên Lê Quý Đôn. Theo thầy Phạm Quang Bắc, Trường sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho giáo viên đi tập huấn dài hạn tại Trường ĐH Ngoại ngữ Huế theo Đề án “Dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020”. Trong các hoạt động ngoại khóa, việc sử dụng tiếng Anh cũng được khuyến khích đối với cả giáo viên và học sinh.
“Chúng tôi luôn động viên giáo viên và học sinh tự học, tự nghiên cứu để nâng cao kiến thức, hoàn thiện kỹ năng dạy và học bằng tiếng Anh. Trước nhiều khó khăn như hiện tại, đây chính là động lực chính để nâng cao hiệu quả dạy và học bằng tiếng Anh”, thầy Bắc khẳng định.
NGUYỄN VĂN TRANG