Thất nghiệp và lỗi hệ thống
Chất lượng giáo dục đang bị lên án gay gắt khi không đáp ứng được nhu cầu xã hội và các nhà tuyển dụng. Lỗi hệ thống nằm ở chỗ những người làm chính sách chỉ lưu tâm tới lợi ích của giáo dục ĐH là cung cấp cho những người tốt nghiệp cơ hội tìm được một công việc, nhưng theo cách "tính cua trong lỗ”, bỏ qua khâu kiểm soát chặt chẽ xem lợi ích đó có đạt được thực không.
Những ngộ nhận đáng tiếc kéo dài về GD ĐH còn ở chỗ an tâm với Quy hoạch mạng lưới các trường ĐH, CĐ 2006 - 2020, với rà soát điều kiện mở ngành rồi phân bố chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm, cho rằng vậy là đạt tới sự hợp lý về quy mô và chất lượng, đáp ứng đủ yêu cầu nâng cao dân trí, phát triển nhân lực, đào tạo nhân tài, đào tạo theo nhu cầu xã hội…
Điều này có lẽ ngây thơ không khác gì nông dân "nhắm mắt sản xuất” bất chấp đầu ra, lời lãi, khả năng tiêu thụ. Lý do hơn 70 ngàn cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp được chỉ ra do hướng nghiệp yếu, người học lựa chọn sai, cử nhân, kỹ sư đi làm thạc sĩ và học trung cấp lãng phí như nông sản rớt giá bán rẻ như cho. Song đó đều là hệ quả của lỗi hệ thống sâu xa, gây nên hội chứng nan y thất nghiệp, chữa mãi không đỡ.
Thực chất GD&ĐT đang bị thả nổi, thiếu hoàn toàn cơ chế kiểm soát khâu "phân phối/ sử dụng”, bế tắc đầu ra không khác gì nông sản VN - được mùa mất giá. Lỗi hệ thống mà chỉ sửa bằng thói quen tư biện và đá bóng tránh nhiệm, nên "những lỗ hổng nhỏ” đang gây hậu quả lớn. Nếu ngành GD&ĐT chưa có điều kiện khảo sát tổng thể trên phạm vi cả nước để biết ngành nào thừa, ngành nào thiếu để định hướng cho các trường đào tạo, phải "cấp báo” sớm thay vì "say sưa” đào tạo, dường như nạn thất nghiệp không liên quan.
Lương cử nhân tới đây chính thức thua lương ôsin khi từ 25.5 tới đây, lương người giúp việc gia đình có lương tối thiểu vùng 1 là 2,7 triệu đồng/tháng; vùng 2 là 2,4 triệu đồng/tháng… Chuyện lương bổng và quá nhiều bất cập trong chính sách sử dụng cử nhân, kỹ sư quá nực cười, tô đậm thêm bức tranh xám buồn - học cao thất nghiệp, thê thảm không kém gì "dưa hấu Tân Thanh” chảy nước mới đây bỏ đi cả ngàn tấn.
Bản tin cập nhật thị trường lao động công bố, trong quý IV-2013, cả nước có 900 ngàn người thất nghiệp, trong đó 72 ngàn cử nhân, thạc sĩ, đã thức tỉnh khát vọng phải vào ĐH bằng mọi giá để có việc. Nhưng đó là bản tin, chưa thể chỉ ra trách nhiệm thuộc về những ai, phối hợp khắc phục ra sao cho bớt lãng phí và thu hẹp những nghịch lý.
Trong một động thái mới nhất nhằm hạn chế số lượng SV tốt nghiệp không có việc gia tăng, tại cuộc họp báo chiều 15.4, Bộ GD&ĐT cho hay: Đã dừng tiếp nhận hồ sơ nâng cấp và thành lập mới các trường ĐH, CĐ. Tới đây sẽ rà soát và báo cáo Thủ tướng thu hồi những đề án quá hạn không triển khai và không có cách khắc phục.
Cùng động thái này, lẽ ra Bộ GD&ĐT nên tiến hành khảo sát những người có bằng cấp cao thất nghiệp đã chuyển sang học trung cấp và tìm được việc làm tốt. Chính họ đang minh chứng điều mong muốn nhất của mỗi người không phải là bằng cấp, hư danh, mà là hạnh phúc, sự hài lòng từ một cuộc sống trọn vẹn và có ý nghĩa. Còn nhiều điều vô cùng quan trọng không cần bằng ĐH là quan hệ tử tế và những hành xử nhân ái, những niềm say mê và cơ hội được sống trong một xã hội được quản lý một cách dân chủ.
Cách tiếp cận lý do thất nghiệp cần phải thay đổi. Lỗi hệ thống phải có đầu mối chịu trách nhiệm xử lý và trước hết, dự báo nguồn nhân lực phải sớm có. Càng sớm càng tốt, kẻo bản tin cập nhật thị trường lao động tới đây khi công bố lại khiến cả xã hội choáng váng, xây xẩm dài dài.
. Theo Thanh Như (Đại đoàn kết)