Gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống:
Kinh nghiệm của Vĩnh Thạnh
Tạo lực lượng nghệ nhân trẻ, nòng cốt kế cận là một trong những mục tiêu của bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số của huyện Vĩnh Thạnh trong những năm gần đây.
Ông Lưu Ngọc Cường, Phó Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Thạnh cho biết, trong nhiều năm qua, ngành văn hóa huyện Vĩnh Thạnh luôn chủ động đưa các hoạt động văn hóa mang đậm bản sắc truyền thống các dân tộc về với các làng đồng bào dân tộc thiểu số để thế hệ trẻ dần tiếp cận, hiểu rõ ý nghĩa của việc bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc. Đặc biệt, các lớp dạy nhạc cụ, đánh cồng chiêng, hát dân ca thường xuyên được tổ chức ở các làng theo kiểu “cầm tay chỉ việc”, thu hút đông đảo thanh niên tham gia, người dạy là những nghệ nhân tiêu biểu của làng.
Tại làng Kon Tơlơk, xã Vĩnh Thịnh, việc dạy đánh cồng chiêng cho lớp trẻ được làng đặc biệt quan tâm. Ông Đinh Kim - một nghệ nhân cao tuổi trong làng cho rằng: “Việc truyền dạy cho thế hệ trẻ biết được cách chế tác những nhạc cụ truyền thống đơn giản đến đánh được những bài cồng chiêng, hát những bài dân ca Bana quen thuộc cần có thời gian và phải kiên trì”. Theo nghệ nhân Kim thì việc dạy cho các cháu không chạy theo số lượng mà làm thế nào để các cháu học thuộc được bài cũ, mới tập bài mới. Đi kèm với đó, câu lạc bộ cồng chiêng của làng đã được thành lập, duy trì hoạt động, tạo môi trường sinh hoạt văn hóa cho lớp trẻ trong làng.
Môi trường giáo dục rất quan trọng trong việc “truyền nghề” cho lớp trẻ. Tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú (PTDTNT) huyện, nhà trường đã đưa các nội dung dạy nghề dệt thổ cẩm, đan lát, đánh cồng chiêng, hát dân ca, múa xoang vào chương trình giảng dạy. Để công tác giảng dạy môn học “đặc thù” này đạt kết quả tốt, trường đã mời các nghệ nhân giỏi trong các làng đến lớp trực tiếp hướng dẫn bài bản đánh cồng chiêng, dệt thổ cẩm, đan lát… cho các em học sinh từ lớp 6 đến lớp 12. Đồng thời, vào các ngày lễ lớn, nhà trường tổ chức các hội thi đánh cồng chiêng, đan lát…, nhằm giúp các em học sinh tiếp cận với nét đẹp truyền thống văn hóa của dân tộc mình.
Ông Từ Kim Lân, Hiệu phó Trường PTDTNT huyện Vĩnh Thạnh cho biết: “Được nghệ nhân chỉ dạy tận tình, nhiều em đã có thể đánh được nhiều bài chiêng hay và hiện trường đã thành lập một đội chiêng thường xuyên hoạt động, tự tin biểu diễn khi có hoạt động văn nghệ. Ngoài việc mời các nghệ nhân trong các làng đến tổ chức lớp học, nhà trường thường xuyên lồng ghép các kiến thức bảo tồn bản sắc các dân tộc vào trong bài giảng. Trong các hoạt động văn hóa văn nghệ, trường luôn vận động, khuyến khích, tạo điều kiện để các em tập luyện, biểu diễn các tiết mục mang đậm bản sắc truyền thống dân tộc mình và phát huy được năng khiếu bản thân, đây sẽ là những “hạt nhân” quan trọng trong việc kế thừa, bảo tồn, phát huy những làn điệu dân ca của dân tộc mình”.
Hiện nay, toàn huyện Vĩnh Thạnh có 83 bộ cồng chiêng, bình quân mỗi làng có 3 bộ; phần lớn các làng đều đã thành lập được câu lạc bộ cồng chiêng và đội văn nghệ để biểu diễn trong các ngày hội làng, trong số này có nhiều làng có từ 2 đến 3 đội cồng chiêng và múa xoang với nhiều lứa tuổi khác nhau tham gia. Nhiều làng thành lập được các đội múa xoang và đánh cồng chiêng của các thanh thiếu niên, học sinh. Ông Đinh Y Oai, Phó Giám đốc Trung tâm VH-TT huyện Vĩnh Thạnh khẳng định: “Đây là cơ sở để tạo ra được một lực lượng nghệ nhân trẻ, nòng cốt, kế cận lớp nghệ nhân cha ông trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số tại chỗ”.
Có thể nói, với sự phát triển đa dạng và đan xen các hình thức văn hóa hiện nay, ở nhiều địa phương các hoạt động văn hóa truyền thống bị ảnh hưởng, nhưng với Vĩnh Thạnh môi trường sinh hoạt văn hóa truyền thống được khôi phục, kết hợp với các hoạt động văn hóa hiện đại để các nghệ nhân và lớp trẻ có điều kiện hoạt động, thực hành, hòa nhập với xu thế phát triển chung của toàn xã hội song vẫn giữ được bản sắc riêng của các dân tộc.
XUÂN DŨNG