Đại dịch Covid-19 và những thay đổi lớn trên thế giới
Gần hai năm nay, kể từ khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố Covid-19 là đại dịch, vi rút SARS-CoV-2 đã và đang thay đổi cuộc sống của toàn bộ 7,8 tỷ người trên thế giới.
Mặc dù chúng ta có thể phải mất nhiều năm mới có thể nhận biết được hậu quả lâu dài của đại dịch này, nhưng trước mắt dịch Covid-19 gây ra những tác động ngay lập tức đối với thế giới con người.
NGUYÊN NHÂN GÂY TỬ VONG HÀNG ĐẦU
Theo ước tính của WHO, đến ngày 19.8, số người nhiễm SARS-CoV-2 trên toàn cầu lên đến hơn 200 triệu, trong đó khoảng 4,3 triệu người tử vong do dịch bệnh này. Số liệu thống kê cho thấy, Covid-19 là 1 trong 5 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Mỹ vẫn là quốc gia có tỷ lệ tử vong do Covid-19 cao nhất, với hơn 641 nghìn người chết. Số liệu từ các trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ cho thấy, trong vòng 1 năm, số người tại Mỹ tử vong do vi rút SARS-CoV-2 cao hơn số ca tử vong do bệnh cúm trong 10 năm qua cộng lại.
Dịch bệnh Covid-19 cũng gây ra tỷ lệ người mắc bệnh thần kinh cao, với gần 1 tỷ người trên thế giới mắc bệnh. Chỉ riêng trong năm 2019, hơn 700 nghìn người tự kết liễu cuộc đời. LHQ cảnh báo, dịch bệnh Covid-19 nhiều khả năng sẽ là nguyên nhân làm gia tăng số người mắc bệnh thần kinh và mức độ bệnh trầm trọng lâu dài, một phần do hậu quả của các lệnh phong tỏa và giãn cách xã hội kéo dài.
PHONG TỎA TRÊN TOÀN THẾ GIỚI VÀ HỆ LỤY KINH TẾ
Trong năm 2021, hơn 100 quốc gia và lãnh thổ trên thế giới tái áp đặt các biện pháp yêu cầu người dân ở trong nhà, ngoại trừ các trường hợp cần thiết. Việc thực hiện các biện pháp phong tỏa quy mô lớn nhằm ngăn chặn sự lây lan của vi rút SARS-CoV-2 gây ra hậu quả nghiêm trọng đến nền kinh tế toàn cầu. Điều này dễ nhận thấy nhất tại các cảng biển ở Trung Quốc, Trung Đông và Tây Âu, liên quan đến sự sụp đổ của các chuỗi cung ứng (như dầu mỏ hay sản xuất ô tô). Ước tính trong 8 tháng đầu năm 2020, giao dịch thương mại hàng hải toàn cầu giảm từ 7%-9,6%, tương đương 225 - 412 tỉ USD.
Theo ước tính của Ngân hàng thế giới (WB), trong năm 2020, kinh tế toàn cầu sụt giảm khoảng 4,3%. Nhiều nước vốn đã khó khăn nay càng lún sâu trong các khoản nợ. Báo cáo của Tổ chức Oxfam cho thấy, các nước nghèo nhất thế giới có thể phải mất hơn 10 năm để khôi phục nền kinh tế bị tác động bởi đại dịch Covid-19. Ở chiều ngược lại, WB cũng kỳ vọng kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng khoảng 4% trong năm 2021, khi thế giới đã có vắc xin và các khoản đầu tư góp phần khôi phục tình trạng này.
GIÀU - NGHÈO, VÀ THẤT NGHIỆP
Lần đầu tiên trong 20 năm qua, thế giới ghi nhận sự gia tăng đáng kể tỷ lệ nghèo đói. WB ước tính vi rút SARS-CoV-2 đẩy khoảng 119 -124 triệu người lâm vào cảnh nghèo đói cùng cực, trong đó khoảng 10% dân số thế giới (730 triệu người) phải sống với mức dưới 1,9 USD/ngày.
Lần đầu tiên trong 20 năm qua, tỷ lệ nghèo đói toàn cầu tăng đáng kể. Thế giới có thêm khoảng 120 triệu người lâm vào cảnh đói nghèo cùng cực. Đồ họa: Aljazeera (nguồn: Ngân hàng Thế giới - tháng 1.2021)
Theo thống kê của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), trong năm 2020 có 114 triệu người mất việc làm, nhưng chỉ có số liệu chính thức thì vẫn chưa đủ để đo lường tỷ lệ không có việc làm. Báo cáo của ILO chỉ ra rằng, nhiều người rơi vào tình trạng “bất động kinh tế”, nghĩa là họ phải tự loại bỏ mình khỏi lực lượng lao động, trong khi nhiều người có thể vẫn có việc làm nhưng lại bị giảm giờ hay giảm lương. Phụ nữ và lực lượng lao động trẻ thuộc nhóm bị tác động mạnh nhất, tạo ra nguy cơ bất bình đẳng giới lan rộng. Bên cạnh đó, Chương trình Phát triển của LHQ (UNDP) cũng cảnh báo, khoảng 1/2 số việc làm ở châu Phi có thể biến mất do đại dịch này.
Trong khi đó, ngược lại, theo nghiên cứu của Ngân hàng Thụy Sĩ UBS, trong khoảng từ tháng 3 - 12.2020, tài sản của những người giàu nhất thế giới tăng thêm 3,9 nghìn tỷ USD, trong đó 10 tỷ phú giàu nhất thế giới kiếm được 540 tỷ USD. Giá trị tài sản của nhiều tỷ phú, như Elon Musk (Mỹ), Chung Thiểm Thiểm (Trung Quốc) và Mukesh Ambani (Ấn Độ) tăng gấp đôi kể từ khi công bố dịch bệnh.
THỜI GIAN TỒI TỆ NHẤT CỦA NGÀNH HÀNG KHÔNG
Trong năm 2019, hơn 4,5 tỷ lượt hành khách đã di chuyển trên 38 triệu chuyến bay trên khắp thế giới. Theo số liệu của Hiệp hội Vận chuyển hàng không quốc tế (IATA), với tình trạng phong tỏa và cách ly, trong năm 2020, nhu cầu di chuyển của hành khách quốc tế giảm 75,6% so với năm 2019. Thống kê sơ bộ của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), so với năm 2019, các hãng hàng không thiệt hại khoảng 303 - 323 tỷ USD trong năm 2021. Nhiều hãng hàng không buộc phải vận hành các chuyến bay chỉ chở hàng hóa.
Liên quan chặt chẽ vớI ngành hàng không, lĩnh vực du lịch cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Trước thời điểm dịch Covid-19 khởi phát, hoạt động đi lại và du lịch chiếm khoảng 10% GDP toàn cầu và tạo ra hơn 320 triệu việc làm, biến lĩnh vực này trở thành một trong những ngành quan trọng nhất của nền kinh tế thế giới. Theo Tổ chức Du lịch Thế giới của LHQ (UNWTO), đại dịch lần này đã khiến cho hàng triệu người trong ngành này có nguy cơ mất việc. Những chính sách hạn chế di chuyển, cả trong và ngoài biên giới mỗi quốc gia, nhằm kiểm soát dịch bệnh, đã tác động lớn đến hoạt động đi lại, các nhà hàng, khách sạn và những dịch vụ du lịch khác trên toàn cầu.
NHỮNG MẶT TÍCH CỰC
Mặc dù dịch Covid-19 gây ra rất nhiều hệ lụy, cả trước mắt và lâu dài, nhưng cũng không thể phủ nhận thế giới sẽ có một số thay đổi tích cực sau đại dịch này.
Đầu tiên có thể nói đến xu hướng làm việc từ xa, học trực tuyến hay thậm chí khám bệnh qua video. Nhu cầu di chuyển chắc chắn sẽ giảm hẳn và con người sẽ sáng tạo hơn trong việc tìm ra công nghệ tốt nhất để hỗ trợ kết nối và làm việc.
Ứng dụng công nghệ trong thời gian phong tỏa, giãn cách xã hội. Đồ họa: slidego
Đại dịch Covid-19 cũng góp phần định nghĩa lại về kết nối quốc tế. Rõ ràng là vấn đề sức khỏe cộng đồng không còn là một khái niệm trong phạm vi một nước. Giờ đây, chúng ta có thể hiểu rằng sức khỏe của người dân nước này có thể ảnh hưởng đến y tế, sự thịnh vượng và an ninh của nhiều nước khác, bất chấp trong cùng khu vực địa lý hay không. Hiểu được điều này sẽ giúp thúc đẩy tiến trình nghiên cứu các giải pháp để ngăn chặn nguy cơ tương tự dịch bệnh Covid-19 trong tương lai. Tương tự, vấn đề xét nghiệm đại trà sẽ trở nên phổ biến, hiệu quả và tiết kiệm hơn, góp phần tầm soát và ngăn chặn nguy cơ lây lan bệnh tật, từ đó giúp giảm chi phí chăm sóc y tế và thậm chí có thể giúp ngăn ngừa nguy cơ bùng phát bệnh, nhờ phát hiện các ca bệnh nhanh hơn.
HỒNG QUẢNG (Tổng hợp và biên dịch)