Ngành Khoa học công nghệ đã được nhìn nhận xứng đáng hơn
Năm 2014 là năm ngành Khoa học công nghệ (KHCN) Việt Nam có nhiều sự kiện quan trọng, đặc biệt là Luật KHCN đi vào cuộc sống với nhiều thay đổi; và là năm đầu tiên công bố ngày KHCN Việt Nam (18.5). Nhân chuyến công tác phổ biến Luật KHCN tại Bình Định, PGS TS Đoàn Năng, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ KHCN, đã dành cho Báo Bình Định cuộc phỏng vấn quanh vấn đề này.
* Luật KHCN 2013 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ 1.1.2014 với nhiều thay đổi, trong đó có một số điểm mang tính đột phá và được nhiều người kỳ vọng tạo bước phát triển mới cho KHCN nước ta. Ông có thể cho biết những điểm mới đó là gì?
- Luật KHCN năm 2013 đã quán triệt tư tưởng phải có cách tiếp cận mới trong quản lý KHCN theo phương thức hiện đại, xóa bỏ các rào cản, thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo. Trên tinh thần đó, chính sách đầu tư và cơ chế tài chính, cơ chế tổ chức và hoạt động KHCN, đào tạo và trọng dụng nguồn nhân lực KHCN được coi là những bước thay đổi cơ bản, đột phá trong Luật KHCN 2013 nhằm giúp cho hoạt động KHCN đi vào thực chất và đạt hiệu quả thực tiễn cao hơn.
Về chính sách đầu tư, Luật KHCN khẳng định rõ mức chi ít nhất 2% ngân sách hàng năm cho KHCN và tăng dần theo yêu cầu phát triển KHCN. Ngoài ra, những dự án quan trọng đặc biệt của tỉnh, quốc gia sẽ áp dụng cơ chế đầu tư đặc biệt. Việc giao kinh phí sẽ áp dụng cơ chế khoán chi đến sản phẩm cuối cùng hoặc khoán chi từng phần, cơ chế Nhà nước đặt hàng và cơ chế cấp kinh phí theo hình thức Quỹ để triển khai các nhiệm vụ KHCN, tránh được việc phải lo quyết toán hàng năm.
Đồng thời, nhiệm vụ nghiên cứu phải được xác định đúng với nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Thực hiện cơ chế đặt hàng đối với nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia, cấp bộ, cấp tỉnh. Cơ quan tổ chức đặt hàng hoặc đề xuất đặt hàng có trách nhiệm nhận lại kết quả nghiên cứu và tổ chức ứng dụng đánh giá kết quả ứng dụng và báo cáo về Bộ KHCN. Luật KHCN 2013 sẽ đãi ngộ nhà khoa học trên 3 phương diện: môi trường nghiên cứu, sáng tạo; thu nhập và điều kiện sống; được tôn vinh.
* Như vậy, ở góc độ địa phương, Luật KHCN mới sẽ có những tác động cụ thể như thế nào? Tỉnh Bình Định cần phát triển KHCN theo định hướng nào để KHCN có thể đóng góp tích cực hơn vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thưa ông?
- Trước hết, Luật KHCN sẽ tác động mạnh mẽ đến địa phương trong việc xây dựng và ban hành mới các văn bản pháp luật phù hợp với Luật. Cụ thể như: định mức kinh tế - kỹ thuật để xây dựng dự toán nhiệm vụ KHCN theo cơ chế khoán chi toàn phần hoặc từng phần cấp tỉnh, cấp cơ sở; quản lý, tổ chức thực hiện và nhân rộng nhiệm vụ KHCN; chính sách trọng dụng các nhà khoa học; sửa đổi điều lệ Quỹ phát triển KHCN tỉnh để tiến hành cấp kinh phí thực hiện nhiệm vụ KHCN...
Để KHCN phát triển, điều đầu tiên lãnh đạo tỉnh phải xem KHCN là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội; là một nội dung cần được ưu tiên tập trung đầu tư trước một bước trong hoạt động của các ngành, các cấp ở địa phương. Định hướng phát triển KHCN phải bám sát các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Hoạt động KHCN của Bình Định thời gian đến nên tập trung mạnh việc ứng dụng các công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp và nâng cao tốc độ đổi mới công nghệ trong các lĩnh vực công nghiệp chủ yếu của tỉnh.
* Được biết, đây là năm đầu tiên ngày KHCN Việt Nam sẽ chính thức được công bố, ông có thể cho biết thêm về sự kiện này?
- Đây là dịp tuyên truyền rộng rãi các thành tựu KHCN, tôn vinh đội ngũ cán bộ làm công tác nghiên cứu KHCN; nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của KHCN và động viên thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh-sinh viên say mê nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng và phát triển đội ngũ nhân lực KHCN. Đồng thời, ngày KHCN được công nhận và tổ chức trọng thể thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với lĩnh vực KHCN; KHCN được nhìn nhận một cách xứng đáng hơn trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
* Xin cảm ơn ông!
MAI HỒNG (Thực hiện)