Tìm “thủ phạm” gây lũ lụt trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh
Đợt lũ lụt lịch sử trong tháng 11.2013 đã gây thiệt hại nặng về người và tài sản của nhân dân, nhất là trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh. Trước tình hình mưa lũ ngày càng diễn biến bất thường, mới đây, UBND tỉnh đã tổ chức Hội thảo tìm nguyên nhân gây ra lũ trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh; đồng thời bàn biện pháp ứng phó trong thời gian đến.
Việc vận hành, điều tiết các hồ chứa nước lớn góp phần giảm lũ vùng hạ lưu các sông.
- Trong ảnh: Công trình đầu mối hồ chứa nước Định Bình - huyện Vĩnh Thạnh. Ảnh: VĂN NAM
Nhiều nguyên nhân
Tại Hội thảo, ông Nguyễn Văn Phú - Giám đốc Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định - khẳng định: Công tác vận hành các hồ chứa đã được công ty thực hiện theo quy trình được duyệt, trong đó hồ Định Bình trước khi đợt lũ giữa tháng 11.2013 xảy ra đã cho mở các cửa xả đáy để xả bớt lượng nước trong hồ. Việc vận hành điều tiết lũ qua các cửa xả mặt và đóng kín các cửa xả đáy trong thời điểm này cũng hoàn toàn đúng quy trình. Với các hồ chứa nước, trước khi vận hành tích nước hoặc xả thừa công ty đều có báo cáo Sở NN-PTNT và UBND các huyện biết để chỉ đạo theo đúng quy định. Hoạt động điều tiết nước trong đợt mưa lũ nói trên đã giảm một phần lượng nước lũ về hạ lưu.
Theo ông Nguyễn Văn Phú, nguyên nhân gây ra lũ trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh vào giữa tháng 11.2013 là do lượng mưa quá lớn, với cường độ quá mạnh và phân bố trên toàn lưu vực 2.020 km2 nên đã gây ra lũ lớn. Việc suy giảm diện tích rừng tự nhiên, khiến cho đất không giữ được nước, nước chảy tràn bề mặt gây sạt lở và lũ dữ đổ xuống hạ lưu cũng là một nguyên nhân quan trọng. Ngoài ra, tốc độ đô thị hóa khu vực nông thôn và khẩu độ thoát lũ qua các cầu, cống trên trục giao thông bị chắn ngang hướng nước chảy cũng là “thủ phạm” gây lũ lớn.
Đại diện Sở NN-PTNT và đại diện các huyện Tây Sơn, Vĩnh Thạnh, thị xã An Nhơn cũng đều cho rằng, nguyên nhân gây lũ trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh vào giữa tháng 11.2013 là do mưa quá lớn trên diện rộng với cường độ nhanh. Mặt khác, việc khai thác rừng lấy gỗ, phá rừng làm nương rẫy; khai thác đất đá; rừng trồng thay thế cho rừng tự nhiên đã làm suy giảm khả năng giữ nước của mặt đệm, khiến cho tốc độ chảy truyền trên lưu vực tăng, gây ra cường suất lũ lớn và đỉnh lũ cao.
Hơn nữa, địa hình khu vực hạ lưu sông Côn và sông Hà Thanh đã bị thay đổi, làm giảm khả năng thoát nước, điều tiết dòng chảy lũ, gia tăng ngập lụt. Các vùng đất trũng bị san lấp để phát triển đô thị, khu dân cư, khu công nghiệp và việc xây dựng mới, nâng cấp cầu đường cắt ngang dòng chảy đã làm gia tăng ngập lụt phía trên quốc lộ 1A và đường sắt. Ngoài ra, từ ngày 15 - 19.11.2013 đang là thời điểm triều dâng, làm cho mực nước hạ lưu các sông rút rất chậm, tình trạng ngập lụt vùng hạ lưu các sông kéo dài cũng góp phần gây lũ lớn.
Giải pháp hạn chế thiệt hại
Do ảnh hưởng biến đổi khí hậu, thời tiết diễn biến ngày càng phức tạp, mưa lũ xảy ra bất thường, hậu quả của thiên tai, mưa lũ là rất nặng nề. Bởi vậy, cần phải chủ động xây dựng phương án và thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để ứng phó, hạn chế thiệt hại có thể xảy ra.
Theo ông Nguyễn Hữu Vui, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, nhằm hạn chế thiệt hại do mưa lũ gây ra, trước hết cần phải nâng cao năng lực dự báo mưa lũ để có thể ứng phó kịp thời. Hiện các trạm quan trắc mưa, dòng chảy trên các lưu vực sông quá ít, không đáp ứng yêu cầu (hồ Định Bình diện tích lưu vực 1.050 km2 nhưng chỉ có một trạm đo mưa, đo mực nước tại Vĩnh Kim; lưu vực các hồ chứa lớn khác không có trạm đo mưa, đo dòng chảy). Bởi vậy, cần quy hoạch mạng lưới quan trắc khí tượng, thủy văn và bố trí đủ các trạm để phục vụ công tác dự báo mưa lũ bất thường.
Ông Nguyên Hữu Vui nhấn mạnh: Cần tăng cường năng lực tham mưu chỉ đạo công tác phòng chống lụt bão (PCLB), trong đó chú trọng xây dựng bản đồ ngập lụt bảo đảm dự báo ngập lụt khi có tác động của các yếu tố mưa, bão. Mặt khác, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức và năng lực cộng đồng về phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai. Việc vận hành, điều tiết các hồ chứa nước lớn đã góp phần giảm lũ vùng hạ lưu các sông trong tỉnh. Bởi vậy, cần rà soát, bổ sung, cập nhật các quy trình vận hành đã có và xây dựng quy trình vận hành hệ thống sông Côn - Hà Thanh nhằm điều tiết lũ và giảm ngập lụt vùng đồng bằng hạ lưu; xây dựng cơ sở hạ tầng đảm bảo yêu cầu tiêu thoát lũ; trồng và chăm sóc, bảo vệ rừng trên lưu vực, tăng cường cải thiện khả năng điều hòa dòng chảy của mặt đệm.
Ông Đỗ Văn Sĩ, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Sơn, cho rằng: Công tác dự báo lũ lụt phải được quan tâm hơn và nâng cao độ chính xác nhằm giảm tối đa thiệt hại về người và của, cũng như hạn chế sự tàn phá môi trường sinh thái. Cần tăng cường một lực lượng cán bộ có đủ chuyên môn, đẩy mạnh đầu tư KHKT để khắc phục những hạn chế trong công tác dự tính, dự báo hiện nay. Tăng cường công tác PCLB; khi bão, lũ xảy ra phải thực hiện tốt phương châm 4 tại chỗ với cơ chế chỉ huy tập trung, thống nhất…
Phát biểu tổng kết Hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Thị Thu Hà nhất trí về các nguyên nhân gây ra lũ trên lưu vực sông Côn và sông Hà Thanh cũng như các đề xuất, kiến nghị của các đại biểu. Đồng thời yêu cầu ngành chức năng, chính quyền các địa phương cần phải rút kinh nghiệm sâu sắc trong công tác dự tính, dự báo, điều hành, chỉ đạo công tác PCLB và thực hiện các biện pháp ứng phó với bão lũ, nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại có thể xảy ra do bão lũ trong thời gian tới.
Năm 2013, tỉnh ta bị ảnh hưởng bởi nhiều cơn bão và áp thấp nhiệt đới, gây mưa lớn trên diện rộng, trong đó đáng ngại nhất là đợt mưa lũ diễn ra từ ngày 15 đến ngày 17.11; lượng mưa phổ biến từ 250 - 450 mm. Riêng trong hai ngày 15 và 16.11, đã xảy ra mưa rất lớn, lượng mưa tại hồ Định Bình 450 mm, hồ Núi Một 735 mm, hồ Long Mỹ 615 mm, hồ Hội Sơn 537 mm…, đã gây lũ lịch sử. Mưa lũ đã làm 19 người chết; 14 người bị thương; 101.470 ngôi nhà bị ngập nước. Nhiều công trình giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế… bị hư hại, với tổng thiệt hại 2.125 tỉ đồng.
PHẠM TIẾN SỸ
Sau đợt Lũ năm 2013 vừa rồi, người Dân mới thấy rõ sự thiếu trách nhiệm kiểm tra , đôn đốc và quản lý lỏng lẻo, kết hợp với sự tính toán "khôi hài" của các Ngành chức năng nên mới để xảy ra thiệt hại lớn như vậy.Đành rằng Kinh tế của người dân có thể mất đi nhưng cũng Khôi phục được. Tuy nhiên, Tính mạng của người dân thì không thể đặt cược với cái được gọi là "Quy trình" đó . Ngày nay Khoa học hiện đại, Ngành chức năng tính toán được lượng nước bao nhiêu, lượng xả bao nhiêu để đảm bảo dung tích hồ chứa và càng tính toán được khi nào Xả hồ là hợp lý để đảm bảo lưu vực hạ lưu. Do vậy người Dân muốn biết được "Quy trình" đó là gì và Ai là người chịu trách nhiệm trước Dân về "Quy trình" đó?