Bộ sưu tập súng thần công của Bảo tàng tỉnh

Bảo tàng tỉnh hiện đang lưu giữ, trưng bày bộ sưu tập 16 súng thần công có niên đại từ thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XIX (ảnh). Theo ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh, trong số này có 7 súng làm bằng đồng, 9 súng bằng gang. Đạn thần công làm bằng gang, sắt, đá. Toàn bộ số thần công trên được phát hiện tại nhiều địa phương trong tỉnh như: Vĩnh Thạnh, Tây Sơn, An Nhơn; và nơi tìm thấy nhiều nhất là tại đầm Thị Nại, khu vực thuộc TP Quy Nhơn. Đặc biệt có 3 khẩu súng thần công bằng đồng sản xuất tại Hà Lan, niên đại từ thế kỷ XVII - XVIII.

Các khẩu súng nói trên có chiều dài, đường kính, trọng lượng khác nhau, nhưng có chung hình dáng thân hình trụ, miệng hơi loe, nhỏ phần đầu, lớn dần về phần đuôi. Đuôi súng được đúc kín gọi là khối hậu, gắn liền khối hậu là chuôi súng với đoạn cuối là một núm hình cầu, có các gờ đai quanh chu vi. Thân súng chia làm các khoang không đều nhau. Trục quay hình trụ nằm ngang gần khối hậu, được đúc đối xứng chìa ra hai bên thân súng dùng làm điểm tựa để đặt súng và điều chỉnh góc bắn. Riêng súng thần công do Hà Lan sản xuất có thiết kế khá đẹp, thân súng hình trụ, nòng nhỏ, chuôi to, xuôi dần về dưới, chuôi súng đúc núm tròn; hai bên thân có hai trục quay hình trụ để gắn vào giá đỡ hoặc bệ súng, trên thân súng có đúc hai quai.

Từ bộ sưu tập này ta có thể hiểu rõ hơn về kỹ thuật quân sự ngày trước, cũng như hình dung rõ ràng hơn những trận quyết chiến giữa quân Tây Sơn và quân nhà Nguyễn trên vùng đất
Bình Định.                                           

ÐOAN NGỌC