Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm: Của xưa còn một chút này

Do những ảnh hưởng của đời sống hiện đại, không gian và các dịp sử dụng trang phục thổ cẩm hẹp dần, hệ quả là nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc thiểu số Bana, Chăm H’roi ở tỉnh ta đối diện với nguy cơ mai một dù ngành Văn hóa cùng chính quyền nhiều địa phương nỗ lực bảo tồn, gìn giữ.

Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Bana ở các làng Hà Ri, Thạnh Quang, xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh từng khá hưng thịnh nhưng nay đang dần mai một; hiện chỉ còn 20 - 30 người còn làm nghề. Tuy nhiên, sản phẩm làm ra chủ yếu để sử dụng trong gia đình, dòng tộc bởi gần như không bán được hàng. Với nỗ lực giữ nghề, vừa qua Hội Nông dân huyện đã xây dựng tổ hội nghề dệt thổ cẩm làng Thạnh Quang, với hơn 15 phụ nữ tham gia.

Đồng bào dân tộc Bana ở làng Hà Văn Trên giữ nghề dệt thổ cẩm.  Ảnh: T.L

Ông Nguyễn Hồng Quang, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hiệp, cho hay: Người có tay nghề dệt thổ cẩm cao không còn nhiều, hầu hết đã lớn tuổi nhưng lớp trẻ bây giờ lại không mấy mặn mà với nghề dệt. Cứ đà này tôi nghĩ nghề dệt thổ cẩm sẽ khó tồn tại lâu.

Trước thực trạng trên, UBND xã Vĩnh Hiệp đã nghiên cứu, tìm hướng để bảo tồn nghề dệt thổ cẩm. Xã đã quy hoạch vị trí để xây dựng nhà sản xuất, trưng bày tập trung các sản phẩm làng nghề. Kiến nghị UBND huyện chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp với chính quyền địa phương xây dựng kế hoạch bảo tồn, phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Hỗ trợ kinh phí, khung dệt, kết hợp dạy nghề cho bà con. Xã cũng đã xây dựng kế hoạch phát triển du lịch làng nghề cộng đồng, kết hợp du lịch sinh thái ở khu vực suối Tà Má, gắn với tiêu thụ sản phẩm dệt thổ cẩm. 

Còn ông Đinh Văn Ngắt, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Vĩnh An, huyện Tây Sơn, cho biết: Cả xã còn khoảng 50 hộ còn giữ nghề dệt thổ cẩm. Sản phẩm làm ra chủ yếu phục vụ trong các hoạt động văn hóa, đời sống của người dân như trang phục, vỏ chăn, địu trẻ em hay túi xách. Trong điều kiện sản phẩm làm ra khó tiêu thụ, xã tập trung tuyên truyền, vận động người dân cố gắng gìn giữ không để nghề mai một.

Trong các làng nghề dệt thổ cẩm có lẽ làng nghề Hà Văn Trên thuộc xã Canh Thuận, huyện Vân Canh là sáng sủa nhất, nhờ từ vài năm trước chính quyền địa phương đã chủ động tìm cách bảo tồn, phát huy làng nghề. Từ nỗ lực đó, năm 2020, UBND tỉnh đã đồng ý cho Hội LHPN xã Canh Thuận được sử dụng địa danh “Hà Văn Trên - Canh Thuận - Vân Canh - Bình Ðịnh” đăng ký nhãn hiệu tập thể “Vải thổ cẩm Hà Văn Trên”. Huyện Vân Canh cũng phối hợp với Sở KH&CN lập hồ sơ, đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) xem xét, chứng nhận nhãn hiệu.

Chị Đinh Thị Xuân Bông, 42 tuổi, một người còn theo nghề dệt thổ cẩm ở làng Hà Văn Trên, chia sẻ: Làng tôi hiện có hơn 100 người còn gắn bó với nghề dệt thổ cẩm, những người ở tầm tuổi như tôi khá nhiều. Thổ cẩm và nghề dệt thổ cẩm gắn bó với chúng tôi đã lâu đời nên ai cũng muốn giữ gìn, phát huy. Chính quyền ủng hộ, hỗ trợ; người già nhiệt tình thuyết phục, dạy nghề, chỉ ra những cái hay, nét đẹp của thổ cẩm dân tộc mình, nhờ vậy nghề dệt còn nhiều người theo, thổ cẩm được dùng nhiều hơn một số nơi khác. Khi được Nhà nước chứng nhận nhãn hiệu cơ hội để khôi phục, phát triển làng nghề sẽ rộng hơn.

Theo ông Nguyễn Xuân Việt, Phó Chủ tịch UBND huyện Vân Canh, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch phát triển làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống tại làng Hà Văn Trên; mở các lớp đào tạo nghề dệt vải thổ cẩm; đồng thời xây dựng Đề án bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái.            

TRỌNG LỢI