Mắm ruốc ngày mưa…

Tạp bút của TRẦN THỊ THẮM

 Những ngày mưa dầm, mâm cơm nhà tôi thường có chén mắm ruốc mẹ làm. Bữa ăn thêm đậm đà nhờ chút mắm chắt chiu từ đôi bàn tay mẹ. Cha hay bảo, cha thương mẹ cũng bởi đôi bàn tay khéo léo ấy. Ngày mẹ còn trẻ có nhiều mối dạm ngõ nhưng mẹ cứ lắc đầu, cho đến hôm gặp cha ở bến cá. Cha là ngư dân, mẹ quen cha vào năm ruốc trúng mùa, khi mẹ theo ngoại ra chợ để tìm mua mẻ ruốc ngon về ủ mắm, chuyện là vậy và mẹ hay xa xăm kể vào mỗi mùa ruốc về. Cha vì thương mẹ mà chịu bỏ thuyền lên bờ, be hồ đắp bờ thả tôm nuôi cá… và thưởng mắm ruốc mẹ làm!

Mùa ruốc ở quê tôi thường bắt đầu từ đầu hè và kết thúc vào cuối thu. T ôi quen thuộc với những hũ mắm ruốc từ khi còn nhỏ, vẫn thích được ngồi trong góc bếp để xem mẹ làm mắm. Lòng luôn nhớ hình ảnh đôi tay mẹ khoan thai trộn ruốc với muối. Ruốc mẹ chọn mua để ủ mắm phải thật tươi. Mẹ bảo muốn mắm ruốc không bị “trở”, để được lâu cần xáo sơ ruốc với ít muối hạt, trước khi dàn ruốc lên nia phơi. Ruốc sau khi được phơi qua cho ráo, mẹ mang vào trộn với muối theo sự mẫn cảm của thói quen rồi mẹ cho vào cối đá giã nhuyễn, sau đó ủ trong hũ sành.

Tranh của họa sĩ VÕ ĐỨC LONG

Mẹ thường nói muốn có mắm ruốc ngon phải biết chờ đợi và kiên nhẫn. Để mắm thật chín phải mất 6 tháng, ủ cho được hũ mắm ngon không chỉ phụ thuộc vào nguyên liệu, mà phần nhiều là nhờ vào kinh nghiệm, sự khéo léo, bền bỉ và phải có cái tình! Chỉ là mắm ruốc thôi mà sao nghe to tát quá vậy? Có thật không đấy? Không ít người đã bật lên câu hỏi ấy. Thật chứ sao không! Quy trình kỹ thuật khắp những làng biển, v en đầm ai mà không biết, nhưng thế nào là ruốc ngon, ruốc cỡ nào thì cần đến chừng nào muối, lúc nào cần nhanh tay, đoạn nào cần thong thả, hoặc như chỉ riêng đoạn phơi ruốc không thôi cũng cần sự tinh tế khi kết hợp cả khâu đánh giá nguyên liệu, đo mức độ nắng gió để phơi bao lâu thì vừa… Mỗi một khâu lại cần một chút tinh tế. Muốn làm cho ra mắm ruốc ngon thì đặt cả tâm tình vào đó! Mẹ ngó ngó cha tôi, mỉm cười kết luận.

Mẹ không nói ra, tất nhiên không bà mẹ nào nói ra điều này cả. Nhưng tôi là đứa con gái quấn chân mẹ nên càng lớn tôi càng tin chắc một điều, mắm ruốc mẹ tôi vô cùng thơm ngon trước là vì mẹ thương ba tôi, biết ba tôi ưng ăn mắm ruốc; rồi về sau là vì chị em tôi cũng y nết cha - quanh năm khoái ăn các kiểu mắm ruốc. Bảo mắm ruốc thơm ngát tình mẹ thì chỉ dân xứ mắm mới tin đó là chân chất, lòng lời tự trong ruột bật ra. Vậy nên mắm ruốc cũng mang trong mình hồn cốt của xứ sở.

Tôi về với mẹ giữa mùa mưa, khi ngọn gió đông từ phía biển tràn về se sắt. Biết tôi thích ăn cà chấm mắm ruốc, chiều lòng con gái, mẹ pha chế một chén mắm đủ đầy hương vị chua, cay, mặn, ngọt. Ngày mưa, mẹ chưng thêm nồi mắm ruốc với trứng vịt đồng, hay kho thịt ba chỉ với mắm ruốc, mùi thơm bềnh bồng cả gian bếp nhỏ. Chén mắm ruốc mặn mà giữa mâm cơm, bên cạnh dĩa cà pháo giòn giòn, vài trái ớt xanh cay dịu, mùi vị hòa trộn khó tả ấy như len sâu vào tâm thức, nhiều lúc tôi đã bần thần ngồi nhớ giữa làn khói bếp nao nao. Cảm giác đó, mùi vị đó, dường như lúc nào cũng có sẵn trong góc hồn của những người con xa xứ. Chỉ với chén mắm ruốc dân dã, nồng nàn mùi vị biển cả, mẹ đã chế biến ra nhiều món ăn gợi thương gợi nhớ, níu lòng khiến tôi ngồi giữa nhà mình mà cứ nhớ mẹ thương cha quay quắt.

Người miền Trung quê tôi thích ăn mặn, mỗi loại mắm đậm đà là cả một gia tài của truyền thống, kinh nghiệm, tấm lòng được truyền qua bao thế hệ. Giữa xứ lạ, đôi khi nhớ thắt ruột chén mắm ruốc như nhớ những người con miền Trung, sinh ra và lớn lên giữa triền miên bão lụt, vẫn mạnh mẽ kiên cường. Tôi mang một hũ mắm ruốc nhỏ làm quà quê gửi tặng bạn ở phương xa. Bạn thật thà kể với tôi lúc mới mở hũ mắm ra bạn thấy hơi… hôi, ăn rồi lại ghiền, chỉ một lần là thành ấn tượng. Chat với tôi, bạn liên tục thả tim và gởi lời cảm động hỏi thăm sức khỏe “nghệ nhân làm mắm ruốc”.

Chiều về, cả nhà quây quần bên mâm cơm ấm cúng, mẹ đã chưng mắm ruốc cùng trứng vịt, luộc tô rau đắng xanh mướt vườn nhà. Nghe cha kể chuyện vụ mùa ngày gió bão, tiếng mẹ thỉnh thoảng lại nhắc đàn con phải ăn nhiều, tôi thấy sóng mắt mình cay cay. Ngoài thềm, những cơn gió mùa đông cứ ràn rạt thổi qua, mang theo một mùi hương thân thuộc…