Tìm hiểu về kép con trong tuồng
Thế giới nhân vật trong tuồng vô cùng phong phú, đa dạng với đủ các dạng vai: kép, đào, tướng, lão, nịnh… Trong đó có vai kép con (nhân vật thiếu nhi), góp phần làm “giàu” bảng phân vai và tạo thêm màu sắc, đường nét cho các vở tuồng.
Các nhân vật thiếu nhi trong tuồng tùy từng vở diễn mà đóng vai trò là nhân vật chính hay phụ. Thông thường kép con chủ yếu là nhân vật chính thứ, như nhân vật Phàn Diệm trong tuồng Sơn Hậu, Trịnh Ấn trong Trảm Trịnh Ân, Đào Phi Long trong Đào Phi Phụng …
Xuất phát từ tuồng tích và bối cảnh lịch sử của các vở diễn mà sự xuất hiện của vai kép con trong một số vở diễn là bắt buộc phải có. Như trường hợp của các nhân vật: Trịnh Ấn (tuồng Trảm Trịnh Ân), Phàn Diệm, Phượng Cơ (tuồng Sơn Hậu)… Đây cũng là các nhân vật mẫu của loại hình kép con trong tuồng cổ. Sau này tùy từng hoàn cảnh, tính cách mà các tác giả phát triển thành các dạng nhân vật kép con khác nhau trong một số vở diễn. Cụ thể, nhân vật Điền Đơn (tuồng Chung Vô Diệm), Lý Định Đô (tuồng Ánh sáng tình yêu) là dạng vai kép con phát triển từ mô hình kép con võ Phàn Diệm; nhân vật Đào Phi Long (tuồng Đào Phi Phụng); Trịnh Đồng (tuồng Nỗi oan tình) là dạng vai kép con phát triển từ mô hình kép con Trịnh Ấn...
Đặc điểm nổi bật của các vai kép con trong tuồng là tuy tuổi nhỏ nhưng chí lớn và trở thành những bậc anh hùng hào kiệt, giúp ích cho đất nước khi tuổi đời còn rất trẻ. Ngoài ra, sự đa dạng trong thành phần xuất thân và hoàn cảnh gia đình dẫn đến tính cách và hành động cũng khác nhau của từng đứa trẻ trong tuồng. Nhân vật Quách Hải Thọ (tuồng Bao Công tra án Quách Hòe) xuất thân từ gia đình nông dân nên tính cách thật thà, chất phác. Còn các nhân vật như Trần Quốc Toản, Điền Đơn, Trịnh Ấn hay Lý Định Đô… là con cháu dòng dõi quan lại, quý tộc nên tính cách và hành động chững chạc, già dặn….
Ở Nhà hát tuồng Đào Tấn, những diễn viên có “sở trường” đóng kép con là NSND Ngô Thị Liễu, nghệ sĩ Kim Thu, NSƯT Kim Thành, nghệ sĩ trẻ Thái Phiên… NSƯT Kim Thành chia sẻ: “Dáng người nhỏ nhắn và chất giọng trẻ là một lợi thế để tôi thường được đạo diễn tin tưởng giao dạng vai này nhưng để diễn nhập vai thì không hề dễ bởi tuổi đời của diễn viên lớn hơn nhiều so với tuổi nhân vật. Vì thế, diễn viên phải chịu khó nghiên cứu, quan sát hành động của các em thiếu nhi trên thực tế để áp dụng sao cho phù hợp với các dạng vai khác nhau. Ví dụ, khi vào vai con của người nông dân thì cách diễn mộc mạc, đơn giản hơn vào vai con của quan văn hay quan võ; tuy cùng một lứa tuổi nhưng tính cách, tư tưởng của con nhà quan thường già dặn, mạnh dạn hơn so với những đứa trẻ con dân thường”.
Như vậy, mô hình kép con trong tuồng là một phần quan trọng trong hầu hết các thể loại tuồng khác nhau. Dạng nhân vật này làm sinh động dàn vai diễn, tạo thêm tình tiết, màu sắc cho vở diễn và góp phần đưa sân khấu gần gũi hơn với cuộc sống.
NGUYỄN THANH TRÀ