Hỏa lực của quân đội Tây Sơn
Theo sách sử ghi chép lại, ngoài những loại vũ khí thông dụng như kiếm, kích, cung tên, nỏ, gươm, đao..., quân đội Tây Sơn còn có nhiều loại hỏa lực, đặc biệt là hỏa hổ, hỏa cầu lưu hoàng - những vũ khí từng khiến kẻ thù mạnh như quân Xiêm La (Thái Lan), quân Thanh (Trung Quốc) kinh hồn bạt vía.
Hỏa hổ (1), hỏa cầu lưu hoàng (2) trưng bày tại Bảo tàng Quang Trung (hiện vật phục chế). Ảnh: NGỌC NHUẬN
Quân đội Tây Sơn thường sử dụng hỏa hổ - một loại súng phun lửa - để mau chóng áp đảo đối phương, lập tức giành ưu thế trên chiến trường. Hỏa hổ làm bằng ống kim loại, bên trong nạp đầy nhựa thông trộn với vôi sống, khi được mồi bằng nước, phản ứng hóa học giữa vôi sống với nước làm cho nhựa thông trong ống chảy ra, có nhiệt độ rất cao; khi phun ra gặp ô xy trong không khí sẽ cháy lớn thiêu chết quân thù, phá hủy các công trình phòng thủ của đối phương. Gần đây còn có một giả thuyết khác cho rằng có một loại hỏa hổ khác có thiết kế phức tạp hơn, với ngòi nổ dùng kích nổ đốt cháy hỗn hợp nhựa thông - vôi sống - mảnh kim loại, đồng thời phun mạnh ra khỏi ống kim loại.
Một loại vũ khí lợi hại khác của quân Tây Sơn là hỏa cầu lưu hoàng. Như tên gọi, hỏa cầu lưu hoàng là một khối kim loại hình cầu, bên trong chứa thuốc nổ đen, bao quanh thuốc nổ đen là lưu hoàng (tức là phốt pho vàng) cùng với những quả pháo nhỏ hơn. Khi hỏa cầu nổ sẽ tung ra bột phốt pho trong không khí và đốt cháy phốt pho đó gây ra đám cháy với nhiệt độ cực cao đến 800 -1.0000C đốt hết ô xy trong không khí. Khi quân đội Tây Sơn tung những quả bom phốt pho này về phía quân địch thì kẻ địch sẽ bị chết bỏng và chết ngạt hàng loạt với diễn biến rất nhanh chóng và không có cách nào khác là phải bỏ chạy.
Uy lực của hỏa hổ cũng như hỏa cầu lưu hoàng còn lớn hơn rất nhiều khi kết hợp với tượng binh. Với đặc tính cơ động cao, tượng binh vốn có uy thế và sức mạnh vượt trội, lại được trang bị thêm hỏa lực mạnh như hỏa hổ, hỏa cầu lưu hoàng, quân đội Tây Sơn dễ dàng giành ưu thế trên chiến trường, thực tế những chiến công hiển hách như như Rạch Gầm - Xoài Mút, Ngọc Hồi - Đống Đa đã chứng minh điều này.
NGỌC NHUẬN