Đề án hỗ trợ người nghèo về nhà ở theo Quyết định 167:
Rút ra bài học về xác định đối tượng hỗ trợ
Trong hai tháng 4 và 5.2014, hoạt động giám sát chuyên đề trực tiếp về thực hiện hỗ trợ người nghèo về nhà ở theo Quyết định 167 của Thủ tướng Chính phủ tại một số địa phương một lần nữa ghi nhận ý nghĩa nhân văn và hiệu ứng tích cực của chương trình đến đời sống của người dân. Tuy nhiên, bên cạnh đó, nhiều hạn chế, tồn tại cũng được nêu ra nhằm đúc rút kinh nghiệm cho giai đoạn tiếp theo của chương trình.
Nhà của bà Trần Thị Hương, 64 tuổi, nằm trong một ngõ nhỏ của thôn Thái Lai, xã Hoài Xuân, huyện Hoài Nhơn. Hai năm trước, từ nguồn hỗ trợ của ngân sách Trung ương, địa phương và các nguồn vận động (25,2 triệu đồng) và số tiền ít ỏi chắt góp được, bà Hương xây được căn nhà mới khang trang với tổng giá trị khoảng 30 triệu đồng. Ngôi nhà rộng chừng 25 m2, nền xi măng là chốn bình yên của bà sau những năm tháng một mình thấp thỏm trước mùa mưa gió, bão lũ trong gian nhà cũ lụp xụp. Đó là một trong tổng số hơn 4.700 hộ nghèo được thụ hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở theo Quyết định 167 của Thủ tướng Chính phủ.
Những sai sót từ cơ sở
Nổi cộm nhất trong các sai sót của các địa phương qua đợt giám sát của HĐND tỉnh lần này là việc hỗ trợ không đúng đối tượng. Tại buổi làm việc với UBND huyện Vân Canh, vấn đề hỗ trợ sai đối tượng 58 trường hợp trở thành chủ đề “nóng”. Bà Hoàng Thị Như Phương, Chủ tịch UBND huyện, bối rối khi được hỏi về nguyên nhân của sai sót này. Bà cho biết, địa phương vẫn đang rà soát lại một lần nữa và mời cả Thanh tra tỉnh để làm rõ vấn đề này, sớm khắc phục và thu hồi ngân sách đã phân bổ.
Huyện Phù Cát cũng xuất hiện sai sót tương tự khi huyện chi sai cho 28 hộ không thuộc diện hộ nghèo với tổng số tiền là 493,6 triệu đồng. Chia sẻ về nguyên nhân của sai sót này, ông Nguyễn Minh Phụng, Bí thư Huyện ủy, thẳng thắn: “Vì quy trình bình xét hộ nghèo diễn ra dân chủ, công khai và hết sức nghiêm ngặt nên khả năng gây sai sót là do cán bộ địa phương cố tình “vận dụng” chính sách để giúp người dân có hoàn cảnh khó khăn. 14 trường hợp được hỗ trợ sai tại xã Cát Tường đều đã là hộ nghèo. Tại thời điểm triển khai hỗ trợ chính sách, họ đã thoát nghèo nhưng vẫn còn nhà ở đơn sơ. 14 trường hợp hỗ trợ sai còn lại là ở xã Cát Sơn. Đó đều là những hộ chính sách, nhà ở còn đơn sơ”. Tại thời điểm giám sát, huyện Phù Cát đã khắc phục, thu hồi từ các cá nhân và tập thể có sai phạm 241,9 triệu đồng.
Qua rà soát, còn phát hiện toàn tỉnh có 71 trường hợp hộ nghèo sinh sống bằng nghề nông, lâm, ngư nghiệp trên địa bàn khu phố, khối phố, khu vực thuộc thị trấn có tên trong danh sách đã được địa phương hỗ trợ xây dựng nhà ở. Cụ thể, thị trấn Bồng Sơn: 26 hộ; thị trấn Tam Quan: 7 hộ (Hoài Nhơn); thị trấn Ngô Mây (Phù Cát): 13 hộ; thị trấn Đập Đá (An Nhơn): 3 hộ; thị trấn Phú Phong (Tây Sơn): 22 hộ. Tuy nhiên, quy định về hỗ trợ nhà ở theo quy định chỉ dành cho các hộ nghèo ở tại khu vực không phải là đô thị hoặc đang cư trú tại các thôn, làng, buôn, bản, ấp, phum, sóc (không có khu vực, khối - PV) trực thuộc phường, thị trấn trực thuộc thị xã, thành phố thuộc tỉnh nhưng chủ yếu sinh sống chủ yếu bằng nghề nông, lâm, ngư nghiệp.
Ông Lê Chánh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng, cho biết: “Không nghiên cứu kỹ quy định, nhiều địa phương xác định sai đối tượng được hưởng chính sách. Sau khi kiểm tra, rà soát lại, phát hiện các trường hợp không đủ điều kiện được hỗ trợ, Sở đã kiến nghị loại khỏi danh sách và đề xuất UBND tỉnh và Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh sử dụng kinh phí hỗ trợ cho 71 hộ nghèo này từ nguồn kinh phí huy động của Quỹ Vì người nghèo các cấp. Riêng đối với 273 hộ nghèo cư trú tại thị trấn 3 huyện miền núi cũng không thuộc diện được hỗ trợ, Sở cũng đã đề xuất UBND tỉnh có văn bản đề nghị Trung ương đưa số hộ này vào diện như các xã miền núi khác để được hưởng chính sách”.
Đẩy mạnh công tác vận động tài trợ
Để tránh lặp lại sai sót về đối tượng hỗ trợ trong giai đoạn sắp đến, đoàn giám sát của HĐND tỉnh đề nghị các địa phương cần chặt chẽ hơn trong rà soát, bình xét đối tượng, tránh bỏ sót hoặc đưa vào danh sách hỗ trợ không đúng đối tượng. Các địa phương cần tập trung, chủ động trong thực hiện nhiệm vụ, tuyên truyền nhận thức đúng về chính sách. Đồng thời bố trí cán bộ cơ sở đủ trình độ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Thêm vào đó, tại giai đoạn 1, sự phân công giữa các phòng ban của các địa phương còn chồng chéo, thiếu rõ ràng dẫn đến phối hợp thiếu đồng bộ. “Có địa phương giao cho Phòng LĐ-TB&XH chủ trì, địa phương khác lại giao cho Phòng Kinh tế - Hạ tầng chủ trì khiến việc theo dõi, tổng hợp, báo cáo của cơ quan thường trực Sở gặp nhiều khó khăn. Cần cụ thể hơn nữa trách nhiệm giữa các Sở, ngành để công tác theo dõi, hướng dẫn, kiểm tra được sâu sát”, ông Phan Như Hải, Quyền Giám đốc Sở LĐ-TB&XH, trao đổi.
Hiện toàn tỉnh còn khoảng 4.000 hộ có nhà ở đơn sơ cần được hỗ trợ xây dựng. Trong điều kiện ngân sách tỉnh còn khó khăn, việc vận động các tổ chức, cá nhân hỗ trợ là hết sức cần thiết. Các đơn vị liên quan đến triển khai Đề án hỗ trợ nhà ở theo Quyết định 167 của tỉnh đều thống nhất cần đẩy mạnh hơn nữa công tác vận động, kêu gọi tài trợ, đề nghị Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp tiếp tục phối hợp hỗ trợ để đủ điều kiện thực hiện giai đoạn tiếp theo.
NGUYỄN MUỘI