KỶ NIỆM 120 NĂM NGÀY SINH ÐỒNG CHÍ PHAN ÐĂNG LƯU (5.5.1902 - 5.5.2022)

Phan Ðăng Lưu - Người chiến sĩ cộng sản kiên trung, bất khuất

Đồng chí Phan Đăng Lưu sinh ngày 5.5.1902 trong một gia đình nhà nho, có truyền thống yêu nước ở thôn Đông, xã Tràng Thành (nay là xã Hoa Thành), huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.

Sinh ra trong cảnh nước mất nhà tan, ảnh hưởng sự giáo dục của gia đình và truyền thống yêu nước của quê hương cách mạng, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, Phan Đăng Lưu đã ấp ủ hoài bão giúp dân, giúp nước.

Đồng chí PHAN ĐĂNG LƯU. Ảnh tư liệu

Sau khi tốt nghiệp Trường Canh nông thực hành ở Tuyên Quang, Phan Đăng Lưu được nhận làm viên chức của Sở Canh nông Bắc Kỳ. Một năm sau, đồng chí chuyển về làm việc tại Sở Canh nông Nghệ An và gia nhập Hội Phục Việt - tổ chức tiền thân của Tân Việt cách mạng Đảng.

Là một thanh niên sớm có tư tưởng chống thực dân Pháp, Phan Đăng Lưu nhanh chóng bắt liên lạc với các thành viên trong Hội Phục Việt, tích cực tham gia các hoạt động yêu nước ở Vinh (Nghệ An); tìm đọc và nghiên cứu nhiều sách, báo tiến bộ, bàn luận thời cuộc với những người yêu nước và ký tên vào bản yêu sách đòi thực dân Pháp trả lại tự do cho chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu.

Trước những hoạt động yêu nước của Phan Đăng Lưu, chính quyền thực dân Pháp tìm mọi cách luân chuyển đồng chí làm nhiều công việc khác nhau; tháng 6.1927, Khâm sứ Trung Kỳ ra quyết định sa thải Phan Đăng Lưu.

Năm 1927, trở về quê hương, Phan Đăng Lưu tích cực hoạt động cách mạng, gây dựng cơ sở ngay tại địa phương theo sự phân công của Tổng bộ, từ đây đồng chí đã trở thành nhà hoạt động cách mạng chuyên nghiệp trong tổ chức Tân Việt. Cuối tháng 9.1928, đồng chí được Tổng bộ Tân Việt cử sang Quảng Châu, Trung Quốc để bàn việc hợp nhất Tân Việt cách mạng Đảng với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, nhưng chuyến đi không thành công.

Tháng 9.1929, Tổng bộ Tân Việt tiếp tục cử Phan Đăng Lưu sang Quảng Châu lần thứ hai. Khi đang ở Hải Phòng để chuẩn bị chuyến đi, đồng chí bị mật thám bắt, giam ở Nhà lao Vinh và bị kết án 3 năm tù giam, đày lên nhà tù Buôn Ma Thuột. Trong tù, đồng chí đã trở thành đảng viên cộng sản và tham gia Ban lãnh đạo nhà tù. Giữa năm 1936, đồng chí được thả và bị đưa về quê quản thúc, nhưng chỉ một thời gian ngắn đồng chí đã vào thành phố Huế tìm bắt liên lạc với tổ chức.

Đầu năm 1937, Xứ ủy Trung Kỳ được thành lập lại, đồng chí được bầu vào Xứ ủy Trung Kỳ và tham gia chỉ đạo cuộc đấu tranh đòi các quyền dân sinh, dân chủ ở Trung Kỳ. Tháng 9.1937, đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Tháng 9.1939, đồng chí được Trung ương phân công phụ trách phong trào các tỉnh Nam Kỳ.

Dâng hoa tưởng niệm nhà cách mạng Phan Đăng Lưu tại huyện Yên Thành (Nghệ An). Ảnh: ĐBND

Tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 (11.1939), đồng chí tham gia tích cực vào việc chuyển hướng chiến lược của Đảng. Cùng với Xứ ủy Nam Kỳ, đồng chí đã có nhiều đóng góp quan trọng, đưa phong trào cách mạng Nam Kỳ phát triển lên một bước mới. Tháng 7.1940, dự Hội nghị Xứ ủy Nam Kỳ, đồng chí đề nghị tạm hoãn cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ và bí mật ra Bắc chuẩn bị cho việc tái lập Ban Chấp hành Trung ương. Tháng 11.1940, đồng chí ra Hà Nội họp với Xứ ủy Bắc Kỳ thống nhất tổ chức Hội nghị tái lập Ban Chấp hành Trung ương.

Từ ngày 6 - 9.11.1940, Hội nghị Trung ương lần thứ 7 của Đảng diễn ra tại làng Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh), đồng chí được cử vào Ban Chấp hành Trung ương mới và được giao nhiệm vụ trở vào Nam truyền đạt ý kiến của Trung ương về hoãn cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ. Ngày 22.11.1940, khi vừa đến Sài Gòn, chưa kịp truyền đạt chỉ thị của Trung ương thì đồng chí bị mật thám Pháp bắt giam. Trong tù, thực dân Pháp dùng đủ mọi thủ đoạn để mua chuộc và tra tấn, nhưng đồng chí vẫn giữ vững khí tiết của người cộng sản.

Ngày 3.3.1941, Phan Đăng Lưu bị Tòa án binh của chính quyền thực dân Pháp kết án tử hình; ngày 26.8.1941, bị xử bắn tại trường bắn Ngã Ba Giồng, Bà Điểm, Hóc Môn, tỉnh Gia Định.

Với 39 năm tuổi đời, 16 năm hoạt động cách mạng liên tục, đồng chí Phan Đăng Lưu đã cống hiến và hy sinh trọn đời cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.

Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Phan Đăng Lưu là dịp để chúng ta ôn lại cuộc đời, tấm gương chiến đấu, hy sinh và những cống hiến to lớn của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Đồng thời, qua đó tuyên truyền, giáo dục về chủ nghĩa yêu nước, tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời của các cán bộ tiền bối tiêu biểu để các thế hệ hôm nay học tập, noi theo.       

NGUYỄN NGỌC HÀ