TRÊN DIỄN ĐÀN QUỐC HỘI
Góp ý Dự án Luật tổ chức Quốc hội (sửa đổi)
Tại phiên thảo luận ở hội trường kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XIII về Dự án Luật tổ chức Quốc hội (sửa đổi), Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh, Đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Bình Định, đã đóng góp một số ý kiếu như sau:
Nội dung thứ nhất: Tại điều 1 của dự thảo Luật quy định về vị trí của Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, và tại điều 2 quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội là thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước và 15 nhiệm vụ, quyền hạn được quy định tại Điều 70 của Hiến pháp. Theo tôi, để Quốc hội thể hiện được vị trí và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cực kỳ quan trọng được nêu trong Luật, trước hết bộ máy của Quốc hội phải luôn được điều chỉnh phù hợp với từng giai đoạn để hoạt động của Quốc hội được phát huy hết tính hiệu lực, hiệu quả, góp phần đẩy nhanh quá trình thực hiện công cuộc đổi mới, mà trung tâm là phát huy ngày càng hiệu quả sự đóng góp của ĐBQH ở Hội đồng dân tộc (HĐDT), các ủy ban (UB) của Quốc hội và ở các kỳ họp.
Sự đóng góp của đại biểu chuyên trách là thường xuyên và liên tục, phần lớn đại biểu chuyên trách là thành viên thường trực HĐDT, các UB của Quốc hội. Đây là những đại biểu góp phần chính vào việc thẩm tra các chính sách và giám sát việc thực hiện các chính sách của Nhà nước được thể hiện trong các đạo Luật. Để Quốc hội thông qua các chính sách có tính hiệu lực, hiệu quả cao thì trước hết HĐDT, các UB của Quốc hội phải có đủ số đại biểu để có thể phụ trách được các lĩnh vực được phân công, số lượng đại biểu tham gia thẩm tra, góp ý chính sách trong mỗi phiên họp của HĐDT, các UB phải thường xuyên chiếm được trên 50% thì mới tập hợp được trí tuệ tập thể của những thành viên trong HĐDT, các UB của Quốc hội.
Theo báo cáo dự kiến giải trình, tiếp thu bước đầu ý kiến của các ĐBQH thảo luận ở tổ về Dự án Luật tổ chức Quốc hội (sửa đổi), về tỷ lệ ĐBQH hoạt động chuyên trách có nhiều ý kiến, như ít nhất là 35%, 40%, 45%, 50% hoặc 2/3, cũng có ý kiến giữ nguyên như hiện nay để không làm tăng kinh phí và phình bộ máy.
Theo tôi, trong giai đoạn này, số lượng tối thiểu 40% là phù hợp, số tăng thêm là để tăng cường cho HĐDT, các UB để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐDT, các UB. Với 40% đại biểu chuyên trách ở cả trung ương và địa phương, cùng với số lượng đại biểu kiêm nhiệm có trình độ chuyên môn sâu, có nhiều kinh nghiệm thực tiễn trong công tác quản lý trong HĐDT, các UB, sẽ đảm bảo các chính sách được ít nhất 50% tổng số ĐBQH, những đại biểu dành nhiều thời gian cho hoạt động của Quốc hội, am hiểu sâu chuyên môn, có nhiều kinh nghiệm trong quản lý, có thực tế địa phương tham gia thẩm định, cùng với các ĐBQH khác góp ý bổ sung, thì chúng ta sẽ có những chính sách có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội.
Có ý kiến tăng đại biểu chuyên trách sẽ làm tăng kinh phí và phình bộ máy. Theo tôi, cử tri mong chờ một Quốc hội hoạt động hiệu quả. Chúng ta thấy hiệu quả trong đầu tư, nếu sai từ chủ trương sẽ gây thiệt lớn; còn nếu chính sách không đúng, thì thiệt hại lại càng lớn hơn; trong đó có phần không nhỏ từ việc thẩm định và thông qua các chính sách của Quốc hội. Tại diễn đàn kinh tế mùa xuân năm 2014 với chủ đề "Động lực phát triển mới từ cải cách thể chế", đại biểu Trần Du Lịch có nêu "cải cách thể chế là cách làm rẻ nhất, nhưng khó làm nhất". Tôi đồng ý với nhận định này. Theo tôi, tăng đại biểu chuyên trách để có những đạo luật tốt là sự cải cách thể chế hiệu quả và tiết kiệm, còn việc khó làm nhất được giải quyết tốt hay không thì trách nhiệm bản thân từng đại biểu phải nỗ lực phát huy trí tuệ đóng góp cho Quốc hội. Đây còn là giai đoạn triển khai hiến pháp, đổi mới mô hình tăng trưởng; cùng với sự cố gắng của cơ quan hành pháp và tư pháp, cơ quan lập pháp cũng phải có những bước đột phá như về số lượng đại biểu chuyên trách; vì chỉ riêng việc chuyển từ quy định được kinh doanh những gì cho phép sang được kinh doanh những gì không cấm thì HĐDT và các UB đã phải tăng cường thêm bao nhiêu thời gian và sức lực để làm, cũng như tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp về sự chậm trể trong ban hành văn bản dưới luật, để lợi ích bộ ngành nằm trong các luật, thì Chủ tịch Quốc hội cũng nhận xét là có trách nhiệm của Quốc hội; mà tôi nghĩ lý do để xảy ra các vướng mắc trên không thể thiếu lý do là do số lượng ĐBQH chuyên trách ở HĐDT, các UB không đủ để thẩm định các đạo luật cũng như chi tiết hóa tối đa các nội dung trong các đạo Luật. ĐBQH chuyên trách là trung tâm, nên cơ sở vật chất, đội ngũ phục vụ cần tăng cường để phục vụ đại biểu hoàn thành tốt nhiệm vụ, chứ không dựa trên cơ sở vật chất, đội ngũ phục vụ hiện có để tính số ĐBQH chuyên trách. Vì vậy, tôi đề xuất trong Luật quy định số lượng ĐBQH chuyên trách ít nhất là 40% tổng số ĐBQH và sẽ tiếp tục tăng lên.
Nội dung thứ 2: Việc nâng cao hiệu quả đóng góp của ĐBQH kiêm nhiệm trong Quốc hội. Theo tôi, ĐBQH nào cũng do dân bầu, điều đầu tiên để ĐBQH kiêm nhiệm thực hiện có hiệu quả thì ĐBQH kiêm nhiệm phải dành một thời lượng phù hợp cho các hoạt động trong Quốc hội. Theo dự thảo Luật thì ĐBQH kiêm nhiệm dành tối thiểu 1/3 thời gian làm việc trong năm để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của ĐBQH. Đối với đại biểu kiêm nhiệm là lãnh đạo trung ương, lãnh đạo địa phương, thủ trưởng các sở ngành, với thực tiễn quản lý, trình độ chuyên môn sâu, việc tham gia đóng góp ý kiến vào các chính sách tại các kỳ họp có phần thuận lợi. Tuy nhiên, đối với các đại biểu kiêm nhiệm khác thì dành 1/3 thời gian là không được đủ để họ hoạt động thật sự hiệu quả. Mặc dù thời gian quy định cho đại biểu kiêm nhiệm tối thiểu là 1/3 thì đại biểu có thể hoạt động nhiều hơn. Tuy nhiên, đa phần cơ quan chỉ tạo điều kiện 1/3 thời gian để đại biểu dành cho hoạt động của Quốc hội. Đại biểu kiêm nhiệm mà không có đủ điều kiện và thời gian để tham gia các hoạt động trong HĐDT, các UB, các kỳ giám sát, các cuộc hội thảo chuyên đề thì khó mà đóng góp hiệu quả trong hoạt động Quốc hội. Trong kỳ họp thì tài liệu rất nhiều, nếu đại biểu không tích lũy thông tin trước các kỳ họp thì đại biểu không thể nắm bắt hết các nội dung, các vấn đề cần góp ý.
Vì vậy, tôi đề nghị trong Luật quy định "ĐBQH hoạt động không chuyên trách có trách nhiệm dành tối thiểu một phần ba thời gian làm việc trong năm để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu; cơ quan, tổ chức nơi đại biểu công tác có trách nhiệm giúp đại biểu có điều kiện thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu ít nhất 40% thời gian trong năm theo nhu cầu của đại biểu". Quy định như vậy thì đại biểu kiêm nhiệm sẽ có quyền quyết định việc dành 7% thời gian tăng thêm để tham gia các hoạt động như tham gia các hoạt động của HĐDT, các UB, dự các hội nghị chuyên đề để nghe hết các phân tích chuyên sâu của các chuyên gia, tham gia giám sát để nắm bắt thực tế… Có như vậy đại biểu kiêm nhiệm mới có cái nhìn toàn diện hơn. 7% thời gian tăng thêm dành cho đại biểu kiêm nhiệm chính là thời gian lấy thực tiễn để giúp cho toàn bộ thời gian đại biểu hoạt động tại HĐDT, các UB và tại kỳ họp đạt hiệu quả hơn.
Nội dung thứ 3: Quy định Hướng dẫn hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) tại điều 72. Tôi thống nhất các nội dung quy định các nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) thực hiện trong việc hướng dẫn hoạt động của HĐND. Tuy nhiên, qua thực tiễn cho thấy mối quan hệ giữa UBTVQH và HĐND còn chưa thật sự chặt chẽ. Việc hướng dẫn của UBTVQH đối với HĐND chủ yếu là thông qua các văn bản; chưa có những hội nghị chuyên đề, hội nghị trực tuyến để UBTVQH nghe được tiếng nói trực tiếp từ HĐND về thực trạng hoạt động của HĐND. Qua đó UBTVQH thấy được hiệu lực, hiệu quả từ các văn bản hướng dẫn của UBTVQH đối với HĐND, góp ý kiến và đưa ra một số hướng dẫn, các thức khắc phục những bất cập trong hoạt động của HĐND. UBTVQH cũng cần phân công thành viên tham gia các Hội nghị giao ban khu vực của HĐND các tỉnh. Từ các hoạt động tiếp xúc trực tiếp với HĐND, UBTVQH sẽ có những văn bản hướng dẫn HĐND có tính hiệu lực, hiệu quả hơn nữa, giúp nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của HĐND. Vì vậy tôi đề nghị bổ sung thêm 1 nội dung vào điều 72 như sau: "Hằng năm tổ chức hội nghị đánh giá công tác hướng dẫn hoạt động của HĐND cấp tỉnh".
NGUYỄN VĂN CẢNH