“Tìm lại dấu xưa” - tìm lại mình
Tôi đã đọc một mạch “Tìm lại dấu xưa” của Trần Duy Đức trong cảm xúc như vậy. Sau “Góp nhặt phù sa” (NXB Đà Nẵng, 12.2008), đây là tập tản văn, bút ký thứ 2 của anh (NXB Hội Nhà văn, 2014) mà mạch văn xuyên suốt là tình cảm với quê hương, con người của “xứ Nẫu”, hay cụ thể hơn là những câu chuyện về vùng đất cổ thành Bình Định, về dòng sông Côn uốn khúc qua những xóm làng xanh màu xứ sở của quê hương An Nhơn.
70 tản văn, bút ký trong tập sách đã đưa ta về “chân trời cũ” mến thương với biết bao hoài niệm. Từ ngôi “Làng tôi”, bằng lời văn giản dị, có lúc nôm na, đời thường, Trần Duy Đức cùng ta “Tìm lại dấu xưa” mà ở đó có “Ngôi thành cổ chỉ còn là tên gọi”, với “Ký ức bên dòng sông” như còn nghe tiếng kẽo kẹt của “Guồng xe nước” để “Nhớ mùa mưa lũ”… Và không chỉ có cảnh vật, “Tìm lại dấu xưa” còn dẫn ta về tính cách của “Hồn quê xứ Nẫu”, những phong tục, tập quán mà ai đó mỗi khi nhớ lại không khỏi rưng rưng niềm xúc cảm.
Nếu ở phần I quyển sách, tác giả chủ yếu “tâm sự” với chúng ta về tình đất, tình quê, thì ở phần II là tình người. Ở đó có câu chuyện của những năm tháng không thể quên của những người thân, những cảnh đời qua cuộc chiến tranh tàn khốc. Một “Tiếng chuông chùa giữa hai làn đạn”, những cô gái An Nhơn gan dạ anh dũng trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; những bà Mẹ Việt Nam anh hùng (VNAH) “Nước mắt chưa khô” cho đến khi về với đất. Đó là Mẹ VNAH Lê Thị Chiểu, ở thôn Đại Bình, xã Nhơn Mỹ có chồng tập kết và 3 con trai, cả ba đều tham gia cách mạng và hy sinh mà đến nay vẫn chưa quy tập đầy đủ hài cốt về nghĩa trang xã. “Trước khi nhắm mắt xuôi tay, mong ước cuối cùng của mẹ là được nhìn thấy mấy người con được quy tụ về nằm bên mẹ, tại nghĩa trang liệt sĩ xã Nhơn Mỹ”. Một mong ước cuối cùng của người mẹ là những đứa con được về bên mình…, ta đọc và cảm thấy cay cay trong mắt…
Đọc “Tìm lại dấu xưa”, tôi như tìm lại chính mình. Và tôi tin quyển sách không chỉ hấp dẫn những người như tôi-một thế hệ sinh ra và lớn lên trong chiến tranh mà còn cho lớp trẻ hôm nay, mai sau hiểu về quê hương, đất nước, con người An Nhơn, Bình Định.
KHOA VĂN