Nghệ thuật sân khấu bài chòi với đề tài đương đại

Bên cạnh các vở diễn đề tài dân gian, lịch sử, dã sử… nhiều năm qua, sân khấu bài chòi Bình Định vẫn thường xuyên dàn dựng các vở diễn đề tài hiện đại, đề cập đến những vấn đề quan trọng, thời sự, chuyển tải được hơi thở cuộc sống gần gũi đương đại. Không chỉ được khán giả ưa thích, một số vở diễn còn giành được nhiều giải cao trong các kỳ Liên hoan, Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc.

Bất cứ bộ môn nghệ thuật nào cũng cần bắt rễ thật sâu vào đời sống. Cuộc sống muôn màu, đa sắc và biến động không ngừng nên khi làm được như thế, sân khấu bài chòi sẽ thỏa mãn được thị hiếu nghệ thuật của công chúng. Đó có thể là tấm gương hy sinh anh dũng của các chiến sĩ, bà mẹ Việt Nam anh hùng vì độc lập, tự do của dân tộc; là chiến sĩ CA, bộ đội chung tay cùng nhân dân bảo vệ biên cương Tổ quốc; đó cũng có thể là chuyện về một bộ phận cán bộ tha hóa, biến chất; là số phận của những người bước ra khỏi cuộc chiến đau thương, anh dũng mà dân tộc mãi khắc ghi công ơn…

Vở Thời con gái đã xa đề cập đến cuộc đời của những cô gái thanh niên xung phong ở Trường Sơn như các nhân vật tên Hạnh, Diễm; họ bước ra khỏi chiến tranh với những vết thương cả về thể xác lẫn tinh thần. Họ chịu nhiều bất hạnh, thiệt thòi khi trở lại cuộc sống hòa bình. Vở diễn đã làm lay động trái tim của nhiều người xem hôm nay và giành HCB tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010.

Sân khấu bài chòi Bình Định còn có nhiều vở có đề tài hiện đại thu hút công chúng, điển hình là: Đứa con tôi (Kể về đứa bé bị cha mẹ bỏ rơi từ lúc còn nhỏ. Trải qua bao cay đắng của cuộc đời, cuối cùng, đứa bé tìm được mái ấm gia đình trong vòng tay yêu thương của một vị giáo sư bao dung, rộng lượng); Nửa đời hương phấn (Đề cập đến số phận của cô gái làm nghề buôn hương bán phấn, là lời cảnh tỉnh cho những ai chạy theo những cám dỗ tầm thường, sẽ dễ sa chân vào cạm bẫy, khó có thể hoàn lương); Nỗi đau lòng mẹ (Xoay quanh cuộc đời bất hạnh của một người mẹ hy sinh tất cả vì những đứa con nhưng đến khi các con khôn lớn, trưởng thành lại không nuôi nổi mẹ già lúc chiều tà xế bóng, khiến nỗi đau lòng mẹ tràn trề bao năm); Bình minh trên đỉnh Pa Rút (Ca ngợi hình tượng người chiến sĩ công an nhân dân đã vượt qua nỗi đau mất cha, dũng cảm chống lại những hủ tục, hành vi vi phạm pháp luật và hy sinh cả tính mạng để bảo vệ cuộc sống bình yên cho bản làng nơi quê hương anh)… Sự gần gũi với đời sống hiện đại trong đề tài cộng với tài năng của diễn viên, kịch tác giả và đạo diễn khiến công chúng được thưởng thức nhiều vở diễn xuất sắc, cuốn hút người xem.

Một cảnh trong vở Bình minh trên đỉnh Pa Rút. Ảnh: NGUYỄN THÚY HƯỜNG

Thực tế cho thấy, đề tài hiện đại gần gũi với đời sống không chỉ góp phần làm phong phú thêm chương trình kịch mục mà còn giúp sân khấu bài chòi tiếp cận khán giả trẻ dễ dàng hơn. Không những vậy, các vở diễn ca kịch bài chòi đề tài hiện đại còn đáp ứng tốt nhiệm vụ chính trị đối với tỉnh nhà và bắt nhịp với hơi thở của cuộc sống hiện đại, đưa sân khấu truyền thống đến gần hơn với nhân dân. Nhờ đó, sân khấu bài chòi cùng rung động với khán giả hiện đại, tạo lập được không gian đồng cảm, sẻ chia giữa sân khấu và cuộc đời. Và qua đó giúp sân khấu truyền thống xác lập vị thế trong đời sống đương đại.

Để kéo khán giả đến gần hơn với nghệ thuật bài chòi thì việc dàn dựng các vở diễn đề tài hiện đại là cần thiết và là xu thế tất yếu. Nhưng nếu chỉ cập nhật về đề tài không thôi thì chưa đủ. Bởi đây là loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống giàu tính ước lệ nên khi đưa đề tài, không gian, chất liệu… hiện đại lên sân khấu, tổng thể các bộ phận của bộ môn nghệ thuật này - từ kịch bản, diễn viên đến đạo diễn - phải cùng nhau phối hợp nhuần nhuyễn khéo léo thì vở diễn mới bật lên cốt cách và vẻ đẹp truyền thống độc đáo của bài chòi; mới phản ánh thành công, chân thực cuộc sống hiện đại, không rơi vào tình thế khiên cưỡng, máy móc. Được như vậy, thế mạnh những làn điệu bài chòi ngọt ngào, sâu lắng, dễ đi vào lòng người, các đề tài hiện đại, mang tính thời sự sẽ thu hút nhiều đối tượng khán giả đến với nghệ thuật truyền thống.

NGUYỄN THÚY HƯỜNG