Giữ vững định hướng XHCN để phát triển thị trường lành mạnh
Từ cuộc khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu vừa qua cho thấy, việc điều tiết nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) để hạn chế khiếm khuyết của thị trường, vận hành một thị trường lành mạnh là xu thế đúng đắn và tất yếu. Thế nhưng, vẫn có ý kiến cho rằng, "đã là kinh tế thị trường thì không thể có định hướng XHCN", "Việt Nam không phải là quốc gia có nền kinh tế thị trường"...
Kinh tế thị trường, mạnh và yếu
Nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Không thể phủ nhận, từ khi Việt Nam mở cửa, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, nền kinh tế Việt Nam liên tục có những bước phát triển vượt bậc. Từ một nước phải nhận viện trợ về lương thực, Việt Nam đã vươn lên không những tự cung cấp đủ lương thực, tự bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, mà còn trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu trên thế giới, qua đó góp phần tích cực vào việc bảo đảm an ninh lương thực cho thế giới. Việt Nam đang từ một nước tự cung, tự cấp với cơ sở sản xuất nghèo nàn, lạc hậu, đã vươn lên thành nước có thu nhập trung bình, có nhiều mặt hàng chiếm thị phần xuất khẩu thuộc tốp dẫn đầu trên thế giới. Các chỉ số phát triển kinh tế của Việt Nam thường nằm trong tốp cao và khá của thế giới, đặc biệt là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, khu vực đang được coi là phát triển năng động nhất trên thế giới hiện nay. Theo dự báo của các định chế tài chính có tiếng trên thế giới, GDP Việt Nam trong năm 2014 nhiều khả năng sẽ đạt được mức tăng trưởng quanh mức 5,6%, thuộc nhóm nước có mức tăng trưởng GDP ấn tượng nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Cũng nhờ kiên trì phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, đời sống của nhân dân Việt Nam liên tục được nâng lên. Nhân dân Việt Nam vốn trước đây chỉ cần “ăn no, mặc ấm”, nay phần lớn đã hướng tới và đạt được nhu cầu “ăn ngon, mặc đẹp”. Nhân dân Việt Nam ngày nay cũng đã có nhiều cơ hội lựa chọn hàng hóa hơn, đáp ứng không chỉ nhu cầu về chất lượng, mà còn cả nhu cầu về tiện ích và thẩm mỹ.
Sự phát triển của kinh tế thị trường tại Việt Nam đã giúp nhiều nguồn lực tiềm ẩn trong khu vực tư nhân có điều kiện và cơ hội bung ra mạnh mẽ. Những nguồn lực này không chỉ giúp khu vực tư nhân phát triển kinh tế, làm giàu cho bản thân và gia đình, mà còn góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy kinh tế nước nhà phát triển, đưa Việt Nam thoát khỏi nhóm những nước nghèo nhất trên thế giới để gia nhập nhóm những nước có thu nhập trung bình.
Đánh giá về những thành tựu ấy của Việt Nam, mới đây, Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam, ông Antony Stokes, đã trả lời phỏng vấn của Đài BBC, một hãng tin của nước Anh, rằng: Ông ấn tượng nhất là thành tích rất lớn về tăng trưởng và giảm nghèo ở Việt Nam. Ông bày tỏ sự khâm phục với các nhà lãnh đạo Việt Nam trong việc đưa đất nước “từ chỗ chiến tranh và đói nghèo đến chỗ tốt hơn rất nhiều như hiện nay - nền kinh tế đã mạnh hơn, phát triển hơn và giảm nghèo bền vững”.
Không thể phủ nhận, kinh tế thị trường đã mang lại những đổi thay căn bản trên đất nước Việt Nam. Tuy nhiên, bản thân nền kinh tế thị trường cũng tồn tại khiếm khuyết với những biểu hiện tương đối rõ ràng. Đó là khoảng cách giàu - nghèo gia tăng; xuất hiện những người kinh doanh chỉ hướng tới lợi nhuận, không coi trọng đạo đức kinh doanh, xâm phạm sự an toàn của cộng đồng và không quan tâm tới lợi ích cộng đồng; có những doanh nghiệp chưa quan tâm thích đáng tới quyền lợi của người lao động, cạnh tranh không lành mạnh và phát triển theo kiểu "cá lớn nuốt cá bé"… Đặc biệt, trong giai đoạn thế giới lâm vào khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu vừa qua, những tác động tiêu cực từ khiếm khuyết của kinh tế thị trường càng thể hiện rõ nét hơn.
Không thể thiếu vai trò “định hướng”
Tất nhiên, không phải chỉ có Việt Nam hay những nước theo con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội mới nhận ra những khiếm khuyết của kinh tế thị trường. Tất cả các nước trên thế giới đều có những tác động trực tiếp hoặc gián tiếp vào nền kinh tế và thị trường thông qua việc ban hành các chính sách, pháp luật nhằm bảo đảm nền kinh tế nước họ vận hành theo đúng mục tiêu. Các chính sách bảo vệ nền sản xuất trong nước như chống bán phá giá là ví dụ điển hình. Như vậy, mặc dù bản chất của thị trường là tự do, nhưng đó chắc chắn không thể là sự tự do vô tổ chức. Sự tự do ấy phải nằm trong một khuôn khổ, định hướng nhất định và không thể thiếu “bàn tay” điều hành của nhà nước.
Tại Việt Nam, với sự ủy quyền của tuyệt đại đa số nhân dân cho các đại biểu Quốc hội, các đại biểu Quốc hội đã thông qua Hiến pháp với nội dung Hiến định rõ ràng: “Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa…”. Trong một cuộc họp gần đây, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Trưởng ban chỉ đạo Sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 Khóa X về tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN - đã khẳng định, kinh tế thị trường tại Việt Nam gắn bó chặt chẽ, hữu cơ với định hướng XHCN. Thủ tướng đã tóm lược rằng, kinh tế thị trường định hướng XHCN là phát triển kinh tế phải đi liền với tiến bộ, công bằng xã hội, vì con người, lấy con người làm trung tâm, trong từng chính sách, từng dự án, từng bước phát triển phải đi liền với tiến bộ, công bằng xã hội.
Như phân tích ở trên, các khiếm khuyết của thị trường đều đi ngược lại với định hướng XHCN. Vì thế, vai trò quản lý, điều tiết của nhà nước để nền kinh tế vận hành theo đúng định hướng mà nhân dân Việt Nam đã lựa chọn là tất yếu, vừa phù hợp với nguyện vọng của nhân dân Việt Nam, vừa phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế về thị trường và điều hành thị trường, đáp ứng hài hòa lợi ích của các bên trong các quan hệ về kinh tế và xã hội.
Cũng phải thừa nhận rằng, mặc dù vẫn giữ vững định hướng XHCN trong suốt thời gian qua khi kiên trì phát triển kinh tế thị trường, nhưng Việt Nam mới chỉ hạn chế được phần nào sự tác động tiêu cực từ những khiếm khuyết của kinh tế thị trường. Bên cạnh đó, những cách hiểu chưa đúng về kinh tế thị trường định hướng XHCN và cả những nội dung còn chưa rõ trong nội hàm của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đang là những cản trở, thách thức không nhỏ trên tiến trình đẩy mạnh phát triển kinh tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nhằm mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”.
Tiếp tục hoàn thiện thể chế
Nhận thấy rõ những thách thức nêu trên, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN là nhiệm vụ hàng đầu. Vì thế, Đảng đã nhiều lần nhắc tới vấn đề này trong các văn kiện quan trọng, trong đó có Nghị quyết Trung ương 6 Khóa X về tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (Nghị quyết số 21-NQ/TW). Vừa qua, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng làm Trưởng ban. Việc sơ kết ấy sẽ không chỉ đánh giá những kết quả, thành tựu có được khi vận hành nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, mà còn đánh giá cả những khó khăn, thách thức, những tồn tại, hạn chế cần rút kinh nghiệm để hoàn thiện hơn nữa thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, thực hiện cho được việc xây dựng cơ sở vững chắc để đạt được mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nghị quyết 21-NQ/TW ra đời trong bối cảnh thế giới đang chớm bước vào cuộc khủng hoảng tài chính kéo theo sự suy thoái kinh tế trầm trọng trên toàn cầu mà hậu quả còn ảnh hưởng nặng nề tới tận hôm nay. Theo đánh giá của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, cái được lớn nhất của kinh tế thị trường định hướng XHCN là thúc đẩy kinh tế-xã hội nước ta phát triển. Trên nền tảng của kinh tế thị trường, Việt Nam đã bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, duy trì tăng trưởng hợp lý, bảo đảm an sinh xã hội… Đây là thành tựu không hề nhỏ trong bối cảnh kinh tế cả thế giới còn rất khó khăn, nhiều nền kinh tế tăng trưởng âm.
Đương nhiên, là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam luôn tôn trọng và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế, trong đó có các cam kết về kinh tế, thương mại. Hơn nữa, với mong muốn thu hút ngày càng nhiều hơn các nguồn lực đầu tư để phát triển đất nước, Việt Nam luôn bảo đảm sự hài hòa về lợi ích giữa các bên, trong đó có các nhà đầu tư nước ngoài. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng nhấn mạnh rằng Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế thị trường thực sự minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh. Với những cam kết đã được chứng minh qua thực tế tại Việt Nam, các nhà đầu tư lớn trên thế giới ngày càng tin tưởng nhiều hơn, tới đầu tư tại Việt Nam ngày càng nhiều hơn. Con số tăng trưởng về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Việt Nam trong thời gian qua đã khẳng định rất rõ điều đó.
Bởi thế, mọi suy luận cho rằng kinh tế Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường do có sự điều tiết của nhà nước hoặc do có “định hướng XHCN” đều vô lý, không có cơ sở…
. Theo CHIẾN THẮNG (QĐND)