Hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản:
Tăng cường quản lý, chống thất thu
Thời gian qua, hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu khoáng sản (KS) đã góp phần làm tăng giá trị kim ngạch xuất khẩu (KNXK) của tỉnh; song vẫn còn những khó khăn, bất cập, nhất là tình trạng thất thu thuế. Tìm giải pháp quản lý có hiệu quả hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu KS là vấn đề đang được UBND tỉnh và các ngành chức năng quan tâm.
Công ty CP Khoáng sản Bình Định là một trong số ít DN trên địa bàn có đóng góp đáng kể cho ngân sách của tỉnh.
- Trong ảnh: Một cơ sở khai thác titan của Công ty ở Phù Cát.
Được ít, mất nhiều
Phát biểu tại Hội thảo về quản lý nguồn thu KS do Sở Công Thương (CT) vừa tổ chức, ông Trần Đình Thời, Phó Chủ tịch UBND huyện Phù Mỹ, cho biết, thời gian qua, hoạt động khai thác, chế biến KS trên địa bàn huyện diễn biến khá phức tạp. Nguồn thu từ hoạt động khai thác, chế biến titan trên địa bàn huyện mấy năm qua khoảng trên 42 tỉ đồng, nhưng mới thu được hơn 30 tỉ đồng. Riêng đá mỏ thì hầu như không thu được đồng nào. Điều đáng nói, bên cạnh cái “được”, Phù Mỹ đã “mất” khá nhiều. Đó là: mất lòng dân, mất tài nguyên, môi trường bị ô nhiễm, hệ thống giao thông bị phá nát…
Đồng quan điểm với ông Trần Đình Thời, ông Lê Minh Tuấn - Phó trưởng ban thường trực, Chánh văn phòng Ban chỉ đạo Phòng chống tham nhũng tỉnh - cho rằng, công tác quy hoạch khai thác KS còn thiếu bài bản, đánh giá trữ lượng thiếu chính xác nên việc xác định mức thuế đối với doanh nghiệp (DN) cũng không chuẩn xác. Thậm chí, giấy phép khai thác của một số DN đã hết thời hạn nhưng họ vẫn tiếp tục khai thác; khai thác xong không hoàn thổ nhưng cũng chẳng ai xử lý. Chính vì vậy, việc thất thu thuế tài nguyên KS cũng là điều không tránh khỏi.
Theo ông Nguyễn Văn Thắng, Phó Giám đốc Sở CT: Hoạt động khai thác, chế biến KS nói chung và titan nói riêng trên địa bàn tỉnh ta đã đạt được một số kết quả khả quan, góp phần làm tăng giá trị KNXK và tăng nguồn thu ngân sách của tỉnh. Tuy nhiên, tình hình hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu KS trên địa bàn tỉnh diễn biến khá phức tạp; việc thu phí cũng không đơn giản. Chỉ tính riêng địa bàn huyện Phù Mỹ, trong 2 năm 2010-2011, số tiền mà các DN khai thác titan phải nộp hơn 25 tỉ đồng, song các DN chỉ nộp khoảng 4,6 tỉ đồng!
Theo Sở CT, trên địa bàn tỉnh có 38 giấy phép khai thác titan cấp cho 23 DN, với diện tích khoảng 2.230 ha. Trong số này có 8 DN đầu tư xưởng tuyển tinh đạt tiêu chuẩn xuất khẩu và 15 DN còn lại chỉ khai thác quặng thô để bán. Tình trạng xuất bán lậu titan thô đã xảy ra “điểm nóng” về an ninh - trật tự và gây thất thu thuế khá lớn. Trong năm 2010, 15 DN khai thác, bán quặng titan thô trên địa bàn chỉ nộp ngân sách trên 3,1 tỉ đồng và không tạo ra một đồng KNXK nào. Cụ thể, năm 2010 các DN không có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu đã làm thất thu ngân sách gần 110,5 tỉ đồng; 9 tháng đầu năm 2011 các DN này làm thất thu gần 88,79 tỉ đồng, và cũng không tạo ra một đồng KNXK nào. Từ năm 2012 đến nay, tình hình có khả quan hơn, song công tác quản lý hoạt động khai thác, chế biến KS trên địa bàn tỉnh vẫn còn không ít khó khăn, bất cập.
Giải pháp nào?
Theo ông Trần Đình Thời, UBND tỉnh cần ban hành cơ chế, chính sách cụ thể về việc quản lý hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu KS, nhất là quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp huyện và nghĩa vụ của DN đối với địa phương.
Theo ông Lê Minh Tuấn, UBND tỉnh cần chỉ đạo các sở, ngành chức năng của tỉnh rà soát, đánh giá trữ lượng, chất lượng tài nguyên KS, đồng thời thực hiện việc quy hoạch thật cụ thể. Riêng đối với KS titan, UBND tỉnh cần thành lập Ban quản lý khai thác titan của tỉnh và cả một số huyện nhằm quản lý hiệu quả hơn…
Ông Nguyễn Văn Thắng cho rằng, các địa phương cần tăng cường công tác quản lý; các DN cần có ý thức tôn trọng pháp luật, chấp hành tốt các quy định về hoạt động quản lý, khai thác, chế biến, xuất khẩu KS của Chính phủ, Bộ CT và UBND tỉnh; trong đó có Công văn số 8020/BCT-CNNg của Bộ CT về việc “Tăng cường kiểm tra, chống xuất khẩu lậu khoáng sản” và Chỉ thị 11/2005/CT-UB của UBND tỉnh về “Một số biện pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến và xuất khẩu khoáng sản”… Đồng thời, những quy định của Chính phủ, Bộ CT và UBND tỉnh cũng cần được rà soát, điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế.
Ông Nguyễn Văn Thắng đề xuất: Kinh nghiệm quản lý hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu KS của Indonesia rất đáng để Bình Định - Việt Nam học tập. Chẳng hạn, Indonesia phân cấp quản lý rất cụ thể về trách nhiệm, nghĩa vụ quản lý, giám sát của từng cấp, đồng thời quy định chi tiết về chế biến sâu đối với từng nhóm KS; quy định về thị trường trong nước, tỉ lệ phải bán trong nước, về giá KS… Việc phân định cụ thể về phân chia thuế khai thác KS giúp các cấp chủ động trong việc sử dụng khoản thu…
Cũng theo ông Nguyễn Văn Thắng, vừa qua, các nhà khoa học, chuyên gia thuộc Ủy ban KH-CN-MT của Quốc hội cùng một số tổ chức liên quan đã đề xuất với UBND tỉnh một số vấn đề nhằm góp phần hoàn thiện công tác quản lý hoạt động khai thác, chế biến, xuất khẩu KS và chống thất thu ngân sách trong lĩnh vực này. Cụ thể, tỉnh ta cần thành lập Hội đồng tư vấn quản lý nguồn thu. Hội đồng này gồm có đại diện của UBND tỉnh, HĐND tỉnh, đại diện một số sở, ngành liên quan, đại diện Hiệp hội DN và đại diện Liên hiệp các Hội KH-KT tỉnh. Hội đồng tư vấn sẽ nghiên cứu, đề xuất những chính sách nhằm quản trị tốt hơn tài nguyên KS. Theo đó, mỗi thành viên trong hội đồng tùy theo chức năng của mình có nhiệm vụ cung cấp thông tin về tình hình nộp thuế/phí (Cục Thuế); tình hình nộp ngân sách (Sở Tài chính); tình hình khai thác KS (Sở CT); tình hình thu thuế XNK (Hải quan); thông tin về các khoản đóng góp của DN (UBND cấp huyện)… giúp cho công tác quản lý được chặt chẽ và hiệu quả hơn…
VIẾT HIỀN
Tôi từng làm cho một công ty khai thác đá Granit, công tác quản lý tài nguyên rất kém, trong khi công ty đã khai thác đá đã 2 năm nhưng không nộp 1 đồng thuế tài nguyên, phí tài nguyên nào. Cán bộ phòng tài nguyên đi kiểm tra thì như không, đâu vào đó, Cty vẫn khai thác nhưng không nộp đồng thuế hay phí nào cả, tui thấy các nghành thuế nên phối hợp vớiphòng tài nguyên kiểm tra có hướng xử lý kịp thời, tránh thất thoát tài nguyên.