Bức tranh lao động, việc làm dần sáng - Kỳ cuối: Để cánh cửa việc làm rộng mở
Bước vào quý IV/2023, tình hình sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp chuyển biến tích cực, đem lại cơ hội việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, qua cuộc khủng hoảng lần này, đặt ra một số vấn đề cần giải quyết căn cơ hơn.
Cần chuẩn hóa công tác thống kê lao động, việc làm
Theo ông Đặng Văn Phụng, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH, lượng người nhận trợ cấp thất nghiệp (TCTN) tăng cao trong 9 tháng đầu năm 2023, được tính vào tỷ lệ thất nghiệp chung của tỉnh nhưng không phản ánh đầy đủ bản chất vấn đề. Bởi, trong số người nộp hồ sơ đề nghị nhận TCTN là lao động trong tỉnh (chiếm đa số), còn có lao động ngoài tỉnh về.
Học nghề, tự tạo cơ hội cho mình
Thất nghiệp từ sau tết Quý Mão 2023, chị Phan Thị Hồng Ánh (ở xã Nhơn Hậu, TX An Nhơn) đã quyết định đi học nghề nấu ăn. “Sẽ tốt hơn nếu mình có kế hoạch dự phòng. Tôi đã xin được việc làm mới tại một DN, nhưng giả sử DN này thời gian tới cũng vì khó khăn mà cắt giảm lao động, tôi vẫn còn có chứng chỉ sơ cấp nghề để chủ động đi xin công việc liên quan, hoặc dùng kiến thức học được để mở tiệm nhỏ bán đồ ăn”, chị Ánh chia sẻ.
Người được nhận TCTN khi đã chấm dứt hợp đồng lao động, họ có thể đang tìm công việc phù hợp, chứ chưa hẳn đã tìm mà không có việc để làm. Họ có thể làm việc tạm thời để có thu nhập, nhưng vẫn tiếp tục được hưởng TCTN nếu việc này không vi phạm quy định về TCTN.
Theo ông Huỳnh Ngọc Hải, Trưởng Phòng Việc làm và Giáo dục nghề nghiệp (Sở LĐ-TB&XH), tỷ lệ thất nghiệp chung của tỉnh theo thống kê hiện là 2,5%, vẫn nằm trong khoảng “an toàn” (trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh phấn đấu duy trì tỷ lệ thất nghiệp chung ở mức dưới 3%).
Trong quá trình thu thập tư liệu để thực hiện chuyên đề này, chúng tôi nhận thấy các số liệu thống kê về lao động mất việc, hoãn việc có thể chưa đầy đủ, sát với thực tế khó khăn của DN, người lao động. Việc báo cáo tình hình lao động, việc làm chủ yếu là từ một số ít đơn vị liên quan, trên cơ sở tập trung vào các ngành nghề, DN thu hút nhiều lao động.
Những số liệu thống kê cụ thể là từ số người nộp hồ sơ đề nghị nhận TCTN; chưa rõ số người mất việc nhưng không đủ điều kiện được hưởng TCTN. Chúng tôi cũng đã về một số địa phương tìm hiểu về số lượng lao động mất việc, nhưng thông tin từ chính quyền, hội, đoàn thể vẫn còn “khoảng trống”; trong khi lao động mất việc làm có thể tác động về nhiều mặt trong phát triển KT-XH tại địa phương.
Tại Kỳ họp thứ 11 HĐND tỉnh khóa XIII tổ chức tháng 7.2023, đại biểu Huỳnh Bảo Nguyên (huyện Tây Sơn), Phó Giám đốc CA tỉnh, nêu vấn đề: Số lượng lao động mất việc làm tương đối lớn có thể là một trong những nguyên nhân, điều kiện dẫn đến nguồn cơn tội phạm. Tuy nhiên, các báo cáo có liên quan còn chung chung, chưa đưa ra con số thống kê cụ thể hơn về người lao động mất việc ở khu vực, địa phương nào.
Tín hiệu tích cực, nhưng “chưa ổn”
Theo các cơ quan, đơn vị chức năng, trong quý IV/2023, nhiều DN có tín hiệu tích cực trong phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh. Dự kiến, các DN sẽ tuyển dụng khoảng 3.000 lao động trong 3 tháng cuối năm 2023. Qua khảo sát từ nhiều DN, có 44% số DN cho rằng xu hướng tình hình sản xuất kinh doanh sẽ tốt lên, 34% số DN cho rằng tình hình sẽ ổn định và 22% số DN dự báo tình hình sẽ kém đi.
Ông Lê Minh Thiện, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định, cho biết đến tháng 7.2023, ngành gỗ có tín hiệu đơn hàng mới ở các nhà máy. Gần 90% DN hội viên Hiệp hội đã hoạt động trở lại, nhưng lượng đơn hàng mới từ các khách hàng nước ngoài còn rất thấp. Cùng với đó, một số DN có đơn hàng nhưng chịu nhiều ràng buộc về giảm giá, thiếu kế hoạch thời gian giao hàng, thiếu nguyên liệu chuẩn bị trước, khó tìm công nhân... nên sản xuất, kinh doanh còn ở thế bị động, cầm chừng.
Theo ông Thiện, sau thời gian nghỉ việc, nhiều công nhân gỗ đã chuyển đổi nghề, đi làm ăn xa, nên số công nhân quay lại làm việc vẫn còn ít. Trong khi DN đã có các đơn hàng mới đến tháng 3.2024, nhưng chỉ có khoảng 60% lao động đang làm việc tại DN so với trước đây.
“DN tích cực có các hình thức kêu gọi công nhân trở về làm việc, sẽ được giữ nguyên chế độ như trước đây. Tuy nhiên, đa phần công nhân quay trở lại đều là những lao động gắn bó lâu năm, còn các lao động trẻ tuổi đã chuyển đổi nghề khác”, ông Thiện cho biết.
Công nhân Công ty CP Giày Bình Định (TP Quy Nhơn) làm việc ngày 9.10. Ảnh: H.THU
Công ty CP Giày Bình Định đã có nhiều nỗ lực để phục hồi hoạt động sản xuất từ giữa tháng 9.2023. Bà Huỳnh Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc Công ty CP Giày Bình Định, cho biết: DN đã có đơn hàng mới đến tháng 2.2024, có 700 công nhân đang làm việc. Để đảm bảo thực hiện tốt các đơn hàng thời gian tới, Công ty đang cần tuyển dụng thêm khoảng 200 công nhân, mong muốn được các đơn vị liên quan quan tâm hỗ trợ.
Kịp thời trước mắt, vững chắc lâu dài
Thực tế hiện nay cho thấy cần kịp thời hỗ trợ về lực lượng lao động cho DN trong giai đoạn đầu phục hồi sản xuất, kinh doanh, tránh tình trạng “đang vượt khó lại gặp khó”.
Theo ông Lê Từ Bình, Phó Chủ tịch LĐLĐ tỉnh, vấn đề trên sẽ được LĐLĐ tỉnh và các cấp Công đoàn quan tâm, đồng thời cần sự phối hợp giữa DN và các sở, ngành, địa phương trong việc tháo gỡ. Còn ông Lê Văn Nghinh, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm, cho biết đơn vị sẽ đẩy mạnh công tác tư vấn giới thiệu việc làm và cung ứng lao động; tăng cường thu thập, cập nhật thông tin “việc tìm người” và “người tìm việc”; tiếp tục khảo sát tình hình hoạt động của DN trong các lĩnh vực, ngành nghề có nhu cầu tuyển dụng lao động để kết nối.
Công ty TNHH Tân Phước (Khu công nghiệp Phú Tài) bước đầu phục hồi hoạt động sản xuất, hiện hơn 200 công nhân đang làm việc (chiếm hơn một nửa so với lực lượng công nhân trước đây). Ảnh: H.THU
Về giải pháp căn cơ hơn, DN cần được hỗ trợ để từng bước hoạt động khởi sắc thì việc làm của người lao động mới ổn định. Các hiệp hội, DN cho biết đang tiếp tục trông chờ sự quan tâm giải quyết những kiến nghị thời gian qua từ các cấp, ngành từ tỉnh đến Trung ương liên quan đến vốn vay, hay các chính sách, giải pháp hỗ trợ khẩn cấp, thiết thực để góp phần giữ chân người lao động tại DN trong giai đoạn khó khăn.
Qua cuộc khủng hoảng cũng cho thấy “độ chênh” về cung - cầu lao động. Trong 9 tháng đầu năm 2023, Trung tâm Dịch vụ việc làm thực hiện khảo sát, thu thập thông tin việc làm của 775 DN có nhu cầu tuyển dụng 24.810 vị trí; nhưng chỉ có 2.884 lao động có nhu cầu tìm việc làm. Đáng chú ý, chỉ có 1.765 người nộp hồ sơ hưởng TCTN được giới thiệu việc làm mới (chiếm 19,4% tổng số người nộp hồ sơ, giảm 2,2% so với năm 2022).
Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm, có nhiều nguyên nhân, hạn chế dẫn đến thực trạng trên như: Các chính sách cũng như chế độ đãi ngộ của DN chưa thu hút người lao động; DN tham gia tuyển dụng chưa đa dạng ngành nghề, nên người lao động khó tìm được công việc phù hợp với khả năng và nguyện vọng…
Trong các cuộc họp có liên quan đến DN khó khăn, lao động mất việc thời gian qua, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Anh Tuấn yêu cầu các sở, ngành, địa phương cần thực hiện các giải pháp đồng bộ, lâu dài, trong đó, đẩy mạnh tốc độ chuyển dịch kinh tế, tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động. Tập trung nâng cao hiệu quả đào tạo, chuyển đổi nghề gắn với định hướng phát triển KT-XH của tỉnh, các địa phương, đồng thời bám sát các dự án đầu tư sẽ đi vào hoạt động thời gian tới, cần tuyển dụng nhiều lao động.
Để thực hiện tốt, cần tiếp tục tổ chức điều tra, rà soát, thu thập, cập nhật nhu cầu học nghề của người lao động nói chung và lao động mất việc nói riêng. Từ đó, xây dựng kế hoạch đào tạo nghề theo nhu cầu của người lao động để tự tạo việc làm và đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.
H.THU - D.LINH - X.QUỲNH