Quy hoạch TP Quy Nhơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu:
Nâng cao năng lực ứng phó với bão lũ
Những năm gần đây, TP Quy Nhơn liên tiếp bị thiệt hại do bão lũ. Một trong những nguyên nhân được các nhà khoa học xác định là do công tác quy hoạch phát triển đô thị chưa được quan tâm đúng mức. Vì vậy, cần thiết phải quy hoạch đô thị Quy Nhơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) nhằm giảm thiểu những thiệt hại do bão lũ gây ra.
Cảnh báo những nguy cơ
Ông Đinh Văn Tiên - Phó Giám đốc Sở TN-MT, kiêm Giám đốc Văn phòng Điều phối về BĐKH tỉnh (CCCO Bình Định), cho biết: CCCO Bình Định đã phối hợp với Viện Chiến lược và Chính sách khoa học-công nghệ (NISTPASS) và Quỹ châu Á tại Việt Nam triển khai thực hiện Dự án “Mô hình truyền thông về rủi ro do BĐKH và thích ứng tại các cộng đồng ven biển, châu thổ Việt Nam”; chương trình “Mạng lưới các thành phố ở châu Á có khả năng chống chịu với BĐKH” (ACCCRN). Qua đó, các nhà nghiên cứu đã phát hiện, đúc kết những nguyên nhân cơ bản gây ra thiệt hại lớn do mưa lũ ở TP Quy Nhơn thời gian qua.
Theo tiến sĩ Michael DiGregorio, Trưởng đại diện Quỹ châu Á tại Việt Nam, nguyên nhân chính gây ra lũ lụt nặng ở TP Quy Nhơn là tình trạng ứ đọng nước do đô thị hóa và phát triển cơ sở hạ tầng không đồng bộ trên các vùng trũng thấp thuộc phường Nhơn Phú và Nhơn Bình. Mô hình thủy văn cũng cho thấy: Cơ sở hạ tầng và các công trình được xây dựng trong vòng 6 năm trước trận bão số 11-2009 (bão Mirinae) đã làm mực nước lũ toàn khu vực tăng thêm khoảng 10 cm, một số nơi phải chịu ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng.
Các nhà khoa học còn cảnh báo những nguy cơ lũ lụt liên quan đến công tác quy hoạch đô thị Quy Nhơn. Tiến sĩ Michael DiGregorio phân tích: Nếu quy hoạch vùng hiện nay của phường Nhơn Bình vẫn được đưa vào thực thi mà không có sửa đổi, thì ngập lụt sẽ còn nghiêm trọng hơn. Bên cạnh đó, việc sử dụng cốt nền là 4 m so với mực nước biển, nếu quy hoạch vùng này được đưa vào thực thi mà không tiến hành nâng cấp hệ thống thoát nước, thì một cơn bão tương tự như bão Mirinae có thể làm nước dâng cao thêm 50 cm ở cầu Diêu Trì, 70 cm ở cầu Sông Ngang, 76 cm ở đập Phú Hòa.
Tiến sĩ Bạch Tân Sinh, chuyên gia của NISTPASS, cho rằng: Hạn chế lớn nhất của các tỉnh duyên hải miền Trung, trong đó có TP Quy Nhơn, là việc xây dựng và triển khai kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH, trong đó có công tác quy hoạch đô thị.
Theo kịch bản của Viện Khoa học khí tượng thủy văn và BĐKH (IMHEN) đối với TP Quy Nhơn, đến năm 2050, việc xây dựng hoàn toàn theo quy hoạch vùng sẽ có thể khiến mực nước lũ khi có bão tương tự như bão Mirinae xảy ra dâng thêm 77 cm ở cầu Diêu Trì, 90 cm ở cầu Sông Ngang, 89 cm ở đập Phú Hòa.
Cần có giải pháp hữu hiệu
Ông Đinh Văn Tiên cho biết: Trên cơ sở những nghiên cứu, phát hiện của các nhà khoa học, Viện Chuyển đổi môi trường và xã hội (ISET) cùng CCCO Bình Định đã hoàn chỉnh bản khuyến nghị gửi tới các bộ, ngành liên quan. 5 vấn đề khuyến nghị gồm: Giảm thiểu rủi ro lũ lụt đối với các khu dân cư hiện nay ở Nhơn Bình, Nhơn Phú thông qua tăng cường cảnh báo và tập huấn cho cán bộ lãnh đạo cộng đồng; khôi phục và cải thiện thoát nước ở đồng bằng trữ lũ sông Hà Thanh; giới hạn việc phát triển khu dân cư, khu công nghiệp và cơ sở hạ tầng mới ở khu vực đồng bằng trữ lũ sông Hà Thanh; quản lý tổng hợp lưu vực sông; giám sát và học hỏi kinh nghiệm lũ lụt ở khu vực hạ lưu sông Côn và sông Hà Thanh.
Tiến sĩ Michael DiGregorio cho biết: Các vấn đề khuyến nghị trên cũng có thể coi là những giải pháp nhằm quy hoạch phát triển đô thị thực sự hiệu quả trong bối cảnh BĐKH. Trong đó, việc khôi phục, cải thiện thoát nước ở đồng bằng trữ lũ sông Hà Thanh và giới hạn việc phát triển khu dân cư, khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng mới ở khu vực đồng bằng trữ lũ sông Hà Thanh là 2 nội dung rất quan trọng. Đối với vấn đề khôi phục, cải thiện thoát nước ở đồng bằng trữ lũ sông Hà Thanh, các nhà khoa học lưu ý: Trong công tác quy hoạch, việc xây dựng và đề ra các tiêu chuẩn thiết kế mới không nên dựa vào tần suất lũ lịch sử (như lũ 20 năm, 50 năm), vì trong điều kiện BĐKH hiện nay chúng không còn giá trị nữa.
Riêng về vấn đề phát triển khu dân cư, khu công nghiệp và cơ sở hạ tầng mới, khi xây dựng khu dân cư mới, nên tập trung vào san lấp đất trong phạm vi các khu dân cư hiện nay, không phát triển thêm ở những khu vực mới; đồng thời ngăn chặn và xử lý những công trình xây lấn trái phép gây khó khăn cho việc thoát lũ. Đối với các công trình xây dựng mới khác, có thể chuyển đến những khu vực an toàn hơn như khu vực bán đảo Phương Mai, nơi có địa hình cao hơn và không có sông suối, hoặc đến các địa điểm cao hơn như Tuy Phước, Phù Cát.
Đồng thời, thành phố cần tập trung các đô thị mới đã được phê duyệt vào các diện tích nhỏ hơn để tạo thêm không gian và tránh cản trở thoát nước và thoát lũ; khuyến khích người dân sinh sống trong khu vực có nguy cơ cao chuyển dần đến sống ở các khu dân cư an toàn hơn. Nên hạn chế phát triển các khu vực ven đầm Thị Nại và ngoài đê Đông, bảo vệ các khu vực này để sử dụng làm các đồng bằng trữ lũ mở, khu sinh thái và tuyến phòng hộ đầu tiên đối với nước biển dâng. Ngoài ra, có thể xây dựng thêm các hồ điều hòa trong khu vực đô thị; xây dựng kênh thoát lũ mới và cầu mới xung quanh khu vực Trường Đại học Quang Trung.
VIẾT HIỀN