Nữ Nghệ nhân ưu tú Kim Chung & những vai giả nam để đời
Sau cố nữ Nghệ nhân ưu tú Ngọc Cầm - một trong tứ đại danh ca Bình Ðịnh, hiện Kim Chung là nữ nghệ nhân hát bội hiếm hoi của Bình Ðịnh có thể hóa thân vào các nhân vật nam như kép, tướng, lão… rất ấn tượng và gặt hái thành công từ những vai diễn này.
Nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Kim Chung (SN 1967, Đoàn tuồng Trần Quang Diệu, TP Quy Nhơn), sinh ra trong một gia đình thuần nông ở xã Phước An (huyện Tuy Phước). Mê hát bội từ bé, năm 13 tuổi, Kim Chung xin theo học hát bội với thầy Võ Hoàng Cẩm - nghệ nhân hát bội không chuyên ở Phước An. Ban đầu, chị được thầy chỉ dạy những vai đào thứ, thế nữ… Nhờ chịu khó học hỏi, khổ luyện, đường nghệ thuật của Kim Chung rộng rãi dần. Được đạo diễn NSƯT Hoàng Ngọc Đình phát hiện năng khiếu, thế mạnh về đóng các vai nam và tận tình chỉ dạy từng đường nét, vũ đạo, Kim Chung tiến bộ nhanh chóng.
Chân dung NNƯT Kim Chung vào vai kép Huỳnh Sơn trong trích đoạn Liễu Nguyệt Tiêm thượng thành. Ảnh: THÚY HƯỜNG
NNƯT Kim Chung chia sẻ: “Diễn viên nữ khi đóng các vai nam gặp rất nhiều khó khăn về giọng hát, vũ đạo, nét mặt…, nhưng tôi đã kiên trì tập luyện, cộng với chút năng khiếu thiên bẩm, tạng người phù hợp, giọng hát khỏe, vang, khuôn mặt đầy đặn, tính tình nhanh nhẹn, mạnh mẽ, lại được học võ trước khi học hát bội nên việc hóa thân vào các nhân vật nam trong hát bội của tôi gặp nhiều thuận lợi”.
Trong suốt hơn 40 năm hoạt động nghệ thuật, NNƯT Kim Chung đã ghi dấu ấn cá nhân qua nhiều vai nam như: Tiết Cương (vở Hộ sanh đàn), Linh Tá (vở Sơn hậu), Lão Tạ (vở Ngọn lửa Hồng Sơn), Đào Công (vở Đào Phi Phụng). Từng trình thức vũ đạo, các tư thế đi, đứng, ngồi theo từng loại mô hình nhân vật đều được chị thể hiện tròn trịa, rõ nét, được giới chuyên môn và người mộ điệu công nhận. Minh chứng là với việc hóa thân vào vai kép xéo Trịnh Ân (vở Trảm Trịnh Ân), Kim Chung đoạt HCB tại Liên hoan Đàn hát dân ca khu vực miền Trung năm 1994; giải A vai lão - Đào Công trong trích đoạn Liễu Nguyệt Tiêm thượng thành tại Liên hoan trích đoạn tuồng Đào Tấn năm 2015.
Nổi tiếng với những vai diễn giả nam, nhưng NNƯT Kim Chung cũng rất thành công với các vai đào, nhất là đào võ như: Chung Vô Diệm (vở Chung Vô Diệm), Đào Tam Xuân (vở Trảm Trịnh Ân)... Năm 2011, Kim Chung dự thi và đạt giải A với vai diễn đào võ cốt dạ xoa - Chung Vô Diệm tại Liên hoan nghệ thuật tuồng truyền thống không chuyên tỉnh Bình Định lần thứ VII.
Quả thật, Kim Chung có thể diễn đa dạng nhiều loại vai trong hát bội. Dù hóa thân vào vai đào, kép, tướng hay lão… chị cũng để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng khán giả. Bản thân chị cũng không câu nệ vai chính hay vai phụ, nhiều hay ít đất diễn, miễn vở diễn cần, khán giả cần thì chị luôn sẵn sàng và tận tâm.
NNƯT Kim Chung (bên phải) vào vai lão Tạ Ngọc Lân trong trích đoạn hát bội Lão Tạ sai cơ. Ảnh: THÚY HƯỜNG
Đồng hành với NNƯT Kim Chung là người bạn đời, bạn diễn ăn ý, luôn hỗ trợ chị trên sàn diễn cũng như trong cuộc sống - diễn viên Hùng Cườm. Anh là chỗ dựa tinh thần quan trọng để chị tiếp tục theo đuổi nghệ thuật hát bội đến ngày nay. Trong tình hình các đoàn nghệ thuật truyền thống khan hiếm lực lượng diễn viên kế cận và thưa vắng khán giả như hiện nay, với NNƯT Kim Chung, còn được hát và diễn phục vụ công chúng là niềm hạnh phúc và tự hào.
Ghi nhận những cống hiến xuất sắc trong việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa tuồng của nghệ nhân Kim Chung, UBND tỉnh đã trao tặng cho chị nhiều bằng khen, đặc biệt năm 2015, chị vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú.
Những năm gần đây, NNƯT Kim Chung cùng nhiều nghệ nhân hát bội không chuyên của Bình Định tiếp tục mang lời ca tiếng hát của mình phục vụ bà con nhân dân tại nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh. Chị luôn “cháy hết mình” với những vai diễn trên sân khấu. Công chúng mộ hát bội rất ấn tượng khi ở tuổi ngoài 50, Kim Chung vào vai lão Tạ Ngọc Lân hết sức xuất sắc với lời thoại, lối diễn, cử chỉ, điệu bộ như thời trẻ trung quen thuộc: Đầu gối hơi chùn xuống, hai bàn chân dang rộng, hai chân bước cao cùng tâm trạng giận dữ, lo lắng, nóng lòng muốn giúp dân giúp nước… NNƯT Kim Chung đã lột tả được chân dung nhân vật lão võ Tạ Ngọc Lân mộc mạc, chân phương nhưng khí khái, hào sảng, ấn tượng, đau đáu nỗi niềm với vận nước, khó diễn viên nữ nào có thể làm tròn vai như chị.
THÚY HƯỜNG