Nhìn lại một chặng đường phát triển Sân khấu Bình Định:
Thành tựu và thách thức
Ngày 25.8, Chi hội Nghệ sĩ sân khấu (NSSK) Việt Nam tại Bình Định đã tổ chức Đại hội nhiệm kỳ IV đánh giá hoạt động nhiệm kỳ III (2009 - 2014) và bàn phương hướng nhiệm kỳ tới. Báo cáo đọc tại Đại hội đã cho biết những thành tựu của hoạt động nghệ thuật sân khấu Bình Định thời gian qua và những thách thức trong thời gian đến.
Gặt hái nhiều giải thưởng
Trong 5 năm qua (2009-2014), hoạt động sân khấu Bình Định đã đạt được những thành tích nghệ thuật đáng ghi nhận trên các lĩnh vực: Sáng tác, đạo diễn, dàn dựng và biểu diễn. Thành tích ấy không chỉ thể hiện bằng những giải thưởng, danh hiệu, huy chương… mà đằng sau đó là những giọt mồ hôi, nước mắt trong lao động nghệ thuật.
Ở lĩnh vực tuồng, thành tích nổi bật của Nhà hát tuồng Đào Tấn có thể kể đến vở “Hồn Việt”- đạt giải xuất sắc tại Hội diễn tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010 và giải A Giải thưởng Đào Tấn - Xuân Diệu lần IV dành cho văn học nghệ thuật Bình Định, cùng với giải B vở “Tây Sơn tụ nghĩa”. Bên cạnh thành tích tập thể, sân khấu tuồng Bình Định cũng in đậm dấu ấn tài năng cá nhân như nhà viết kịch Văn Trọng Hùng, các tác giả chuyển thể Đoàn Thanh Tâm, đạo diễn - NSƯT Hoàng Ngọc Đình, nhạc sĩ- NSƯT Nguyễn Gia Thiện, NSƯT Đào Duy Kiền… và tiêu biểu nhất là nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Liễn với Giải thưởng Nhà nước chuyên ngành sân khấu. Đáng ghi nhận là trong năm 2012, tại đợt phong tặng danh hiệu NSND, NSƯT lần VII, Nhà hát tuồng Đào Tấn có 3 NSƯT được phong tặng NSND là Xuân Hợi, Minh Ngọc và Phương Thảo, 4 nghệ sĩ được phong tặng NSƯT là Gia Thiện, Ngọc Châu, Thanh Sử và Kim Thành.
Ở lĩnh vực bài chòi, là thời kỳ phát triển rực rỡ của Đoàn ca kịch bài chòi Bình Định với những vở diễn có tiếng vang và những phần thưởng cao qúy: HCB hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010 - vở “Thời con gái đã xa”; HCV cuộc thi nghệ thuật tuồng và dân ca chuyên nghiệp toàn quốc năm 2013 - vở “Khúc ca bi tráng”; giải A cho vở ‘Hồ Quý Ly” và giải B vở “Thời con gái đã xa” - Giải thưởng Đào Tấn - Xuân Diệu lần IV; cùng nhiều giải thưởng, huy chương cá nhân cho tác giả, đạo diễn và nghệ sĩ biểu diễn. Năm 2012, cũng tại đợt phong tặng danh hiệu NSND, NSƯT lần VII, Đoàn có 2 nghệ sĩ được phong tặng là NSND Hoài Huệ và NSƯT Băng Châu. Ngoài các giải thưởng, Đoàn ca kịch bài chòi Bình Định đã có nhiều nỗ lực, giải pháp hiệu quả để quy tụ và đào tạo đội ngũ diễn viên trẻ tài năng, yêu nghề; hiện khoảng 70% diễn viên của Đoàn ở độ tuổi từ 40 trở xuống!
Còn có những chông gai
Tại đại hội, nhiều nghệ sĩ bày tỏ nỗi lo ngại sâu sắc trước nguy cơ mai một, già hóa, thụt lùi của sân khấu Bình Định, đặc biệt là sân khấu tuồng. Nguy cơ này xuất phát từ những bất cập tồn tại dai dẳng nhưng chậm sửa đổi, cản trở sự phát triển của sân khấu truyền thống trong cuộc sống hiện đại. “Chế độ, chính sách áp dụng cho nghệ sĩ truyền thống đã quá lạc hậu, bất cập, không tạo tính thu hút, hấp dẫn để giới trẻ đến với nghề”, NSND Minh Ngọc trăn trở.
Những bất cập về đào tạo nghệ thuật truyền thống trong nhà trường cũng được nhiều người quan tâm. NSƯT Tuyết Mai kiến nghị: “Cơ cấu chương trình đào tạo cần phải thay đổi theo hướng ưu tiên cho chuyên môn, khắc phục tình trạng đào tạo dàn trải giữa các môn cơ sở và chuyên ngành như lâu nay. Không có bột sao gột nên hồ?”. Bên cạnh đó, các ý kiến cũng đề cập đến đội ngũ làm công tác sân khấu, nhất là đội ngũ sáng tác, chuyển thể, đạo diễn… đang thiếu hụt lực lượng kế thừa.
Khi nói lên những bất cập này, các nghệ sĩ thấu hiểu sự thay đổi, cải thiện là cả câu chuyện dài, mất nhiều thời gian. Song điều đó cũng cho thấy tình yêu, nhiệt huyết đối với loại hình nghệ thuật mà họ đã đam mê, lựa chọn, theo đuổi cả một đời, cùng nỗi lo lắng cho “tổ nghiệp”. Nhìn thẳng vào thực tế khó khăn trước mắt để có nhận thức đúng, “lên dây cót” tinh thần cho một chặng đường mới đầy chông gai phía trước. “Tính cách Bình Định” này đã nhận sự đồng cảm từ NSND Lê Tiến Thọ, Chủ tịch Hội NSSK Việt Nam. Phát biểu tại Đại hội, ông tin tưởng: “Bình Định có 43 hội viên (Chi hội NSSK Việt Nam), đây là chi hội rất mạnh trong cả nước, giữ vai trò đầu tàu cho hoạt động sân khấu của tỉnh. Nhà hát tuồng Đào Tấn và Đoàn ca kịch bài chòi Bình Định đã tạo “danh xưng”, “thương hiệu” trong làng sân khấu cả nước. Song hơn hết, Bình Định là quê hương của nghệ thuật tuồng và bài chòi, các thế hệ nghệ sĩ sân khấu Bình Định giỏi nghề và yêu nghề, tôi tin đây chính là điểm tựa mấu chốt nhất để sân khấu Bình Định vượt qua khó khăn, giữ vững bề dày nghệ thuật của mình”.
SAO LY