Houthi - đại diện của tác nhân phi nhà nước trong thế kỷ 21
Trong những năm gần đây, phong trào Houthi nổi lên như là một tác nhân phi nhà nước ở Trung Ðông và Bắc Phi, nhất là tại Yemen.
Hoạt động của nhóm vũ trang này đang gây ra những ảnh hưởng sâu rộng đến không chỉ cán cân quyền lực trong khu vực, mà còn là an ninh và thương mại toàn cầu. Vậy Houthi là ai và mục đích sau cùng của lực lượng này là gì?
Phong trào Houthi, hay trước đó có tên là Ansar Allah, nổi lên ở miền Bắc Yemen vào những năm 1990, với mục tiêu ban đầu là phục hưng một nhánh của Hồi giáo Shia có tên là Zaidi. Tuy nhiên, trong 2 thập kỷ qua, Houthi trở thành LLVT lớn mạnh, đóng vai trò chính trong cuộc nội chiến ở Yemen. Mục tiêu chính trị cao nhất của lực lượng này từ trước đến nay vẫn là giành được sự công nhận của quốc tế đối với Chính phủ Yemen, mà trong đó Houthi chiếm đa số.
Tuy nhiên, hiện tại Houthi còn muốn vươn tầm ảnh hưởng ra bên ngoài biên giới Yemen. Nhóm vũ trang này đã biến Biển Đỏ thành “sân khấu” chính để đạt được các mục tiêu, vì tầm quan trọng chiến lược của tuyến hàng hải thiết yếu này.
Theo các nhà phân tích, hàng loạt vụ tấn công nhằm vào tuyến vận tải biển này sẽ đem lại cho Houthi sự chú ý của quốc tế, đồng thời cũng làm gia tăng sức ép của phương Tây lên Israel trong xung đột tại Gaza.
Ảnh hưởng của Houthi đến cục diện xung đột toàn cầu
Sự nổi lên của Houthi cho thấy xu hướng lan rộng mà trong đó các tác nhân phi nhà nước đang chiếm ưu thế tại các điểm nóng toàn cầu, bằng cách đối đầu với những mô hình chính trị truyền thống lấy nhà nước làm trung tâm. “Sự thành công” của lực lượng này được xem như là cẩm nang không chỉ đối với các nhóm phi nhà nước khác mà còn cả các quốc gia khi phải đối phó với những thành phần này ngoài phạm vi lãnh thổ một quốc gia.
Trong những năm gần đây, sự phổ biến của các nhóm vũ trang phi nhà nước đang làm xói mòn tính chính đáng của nhà nước và năng lực thể chế trong bối cảnh xung đột toàn cầu. Kiểm soát hoặc đối phó với những nhóm như vậy đang là một thách thức, nhất là trong khu vực mà chúng đã “bám rễ sâu”. Cho đến nay, gần 200 triệu người trên thế giới đang sống ở những vùng thuộc quyền kiểm soát của các tác nhân phi nhà nước ở các mức độ khác nhau, trong đó phần lớn ở châu Phi và một số thuộc Trung Đông.
Các tay súng của LLVT Houthi. Ảnh: AP
Hiệu ứng “domino” của tác nhân phi nhà nước
Mức độ ảnh hưởng của LLVT Houthi hiện gây bất ổn đáng kể đến giao thương toàn cầu và vùng Sừng châu Phi. Nhóm này có khả năng thực hiện các vụ tấn công quy mô và phức tạp, gây ra nhiều lo ngại về an ninh trong khu vực.
Sự kháng cự của Houthi trước các liên minh trong vùng và thậm chí với các cường quốc xa xôi giúp Houthi tăng thêm danh tiếng, cũng như đưa lực lượng này thành tác nhân có ảnh hưởng trong khu vực. Đối với các nhóm vũ trang tương tự, điều này cho thấy khả năng chống chọi và tồn tại trước các cuộc tấn công của liên minh cường quốc. Hơn nữa, việc sử dụng hiệu quả chiến lược chiến tranh bất đối xứng cũng vạch ra lộ trình để các tác nhân phi nhà nước đạt được tham vọng tại những vùng “ngoài vòng pháp luật”.
Sự leo thang của Houthi tại Biển Đỏ được xem là thực tế mới của xung đột trong thế kỷ 21, mà nhiều khả năng sẽ gây ra những cú sốc lớn, tác động bất cân xứng đến các nước đang phát triển. Vậy nên, thế giới cần cẩn trọng tìm hiểu và đối phó với sự trỗi dậy của những tác nhân phi nhà nước, thông qua những cuộc đối thoại, giải quyết xung đột khu vực hay nỗ lực xử lý nguyên nhân gốc rễ liên quan đến sự nổi lên của các nhóm như Houthi.
LÊ QUẢNG (Theo Euronews)