Ký ức mùa thu
Là ký ức mùa thu cách mạng năm 1945, của một người đã từng tham gia xưởng công binh Hoàng Hoa Thám (An Khê) và một người trực tiếp tham gia trận đánh đuổi tàn quân Nhật ra khỏi Nhà băng Đông Dương (Quy Nhơn). Dù gần 70 năm đã trôi qua, nhưng những ký ức ấy vẫn sống động đến nỗi hai cụ ông ở vào cái tuổi rất hiếm, nay còn nhớ rõ từng khoảnh khắc hào hùng.
Người lính công binh xưởng Hoàng Hoa Thám
Thật may mắn, tôi gặp được cụ Đoàn Văn Bá (nhà số 47, đường Trần Hưng Đạo, Quy Nhơn), một người lính công binh xưởng Hoàng Hoa Thám năm xưa, dưới sự chỉ huy của ông Giáp Văn Cương, thành viên UBND cách mạng lâm thời tỉnh Bình Định sau tổng khởi nghĩa.
Đã ở tuổi 88, lại vừa mới xuất viện tháng trước, vậy mà nhắc đến sự kiện ngày 23.8.1945, Quy Nhơn diễn ra cuộc khởi nghĩa, lật đổ chính quyền tay sai Nhật, cụ Bá vẫn rất minh mẫn: “Hồi ấy tôi 19 tuổi, làm công nhân cùng với ba tôi tại xưởng phụ trách đèn biển đảm bảo hàng hải của Pháp ở Khu 1 (nay thuộc phường Hải Cảng - PV). Tôi không tham gia, mà chỉ đứng xem, thấy rất đông người các nơi từ Tuy Phước, Tây Sơn đổ về tham gia tổng khởi nghĩa. Vì quân Nhật đã đầu hàng quân đồng minh trước đó nên cuộc khởi nghĩa diễn ra trong mít-tinh tuần hành, rất ít tiếng súng”.
Nhắc đến những ngày đầu sau khởi nghĩa, đôi mắt cụ Bá lại sáng lên đầy vẻ tinh anh: “Chỉ vài ngày sau đó, các đồng chí Việt Minh đến xưởng chúng tôi huy động mọi người đến làm việc tại gara của ông Trần Sanh Thoại (cũng ở trong TP Quy Nhơn) để sửa chữa các khẩu súng đã bị quân Nhật rút cơ bẩm. Ở đây có cả trăm công nhân đến từ các xưởng khác, nhưng chủ lực vẫn là công nhân
Đề - pô Diêu Trì. Rồi khoảng 1 tháng sau, chúng tôi nhận được lệnh: “Trước 10 giờ sáng có mặt tại Đồn lính khố xanh và Đồn lính khố đỏ”. Đúng 2 giờ chiều, xe quân dụng đến đón chúng tôi đi về phía đường 19. Đến 8 giờ tối, chúng tôi có mặt tại một xưởng cơ khí ở An Khê. Lúc này chúng tôi mới biết đây là xưởng công binh Hoàng Hoa Thám.
Ở trên này thiếu thốn tứ bề, ăn uống kham khổ nhưng ai cũng làm việc khí thế. Chúng tôi sửa chữa súng ống của bọn Nhật, Pháp bỏ lại, rồi sản xuất lựu đạn, cuốc, xẻng. Hồi ấy ông Giáp Văn Cương tuy ở chỗ khác nhưng thường ghé đến thị sát lính tráng làm việc như thế nào. Tôi nhớ ông ấy tướng người đậm đậm, mặt mũi vuông vức. Khoảng 2 tháng thì chúng tôi xong việc, được trở về nhà. Hồi ấy chỉ toàn đi bộ, cứ hướng về dưới xuôi mà đi, mấy ngày trời tôi mới về đến nhà”.
Sau khi về lại Quy Nhơn, cụ Bá tiếp tục tham gia dân quân, được phân công làm chính trị viên Khu đội bộ dân quân Khu 1, thị xã Quy Nhơn. Ngày 25.4.1948, cụ Bá vinh dự được kết nạp Đảng. Cụ cũng là một trong số 14 đảng viên của chi bộ đầu tiên của thị xã Quy Nhơn được thành lập kể từ sau năm 1945.
Tham gia trận đánh Nhà băng Đông Dương
Sau ngày tổng khởi nghĩa 23.8.1945, tại Quy Nhơn, vẫn còn một trung đội Nhật gồm 50 tên đóng ở Nhà băng Đông Dương (nay là Khu tập thể Liên cơ, đường Trần Bình Trọng). Dưới sự chỉ huy của phái bộ quân Anh ở Nha Trang, ngày 10.12.1945, một tàu chiến chở 150 lính Nhật tiến vào đảo Cù Lao Xanh với âm mưu phối hợp cùng trung đội lính Nhật đóng ở Nhà băng Đông Dương tiến công đánh chiếm thị xã, lập đầu cầu cho quân Pháp đổ bộ lên Quy Nhơn. Nắm được tình hình, lãnh đạo tỉnh quyết định phải dứt điểm số quân Nhật ở Nhà băng Đông Dương. Đại đội Phan Đình Phùng nhận nhiệm vụ tấn công Nhà băng ngay trong đêm 12.12.1945.
Cụ Hoàng Minh Tùng, 82 tuổi (ở 94 Nguyễn Thái Học, Quy Nhơn), là một trong những người được giao nhiệm vụ thám thính Nhà băng trước khi quân ta tấn công. Cụ kể lại: “Khi ấy tôi mới học lớp Nhất Trường College Quy Nhơn. Nhà ở gần Nhà băng Đông Dương, lại hay sang khu Nhà thờ chánh tòa leo trèo hái me, nên tôi khá thông thạo địa hình. Vì vậy, Khi Đại đội Phan Đình Phùng ngỏ ý muốn tìm một người nhỏ con, có thể vào dò la, thám thính địa hình Nhà băng trước khi tấn công, anh trai tôi lúc bấy giờ đang làm Chủ tịch Khu 1 đã giới thiệu tôi”.
Nói rồi, cụ Tùng kể lại vanh vách sự kiện diễn ra trong đêm 12.12.1945: “Khu nhà này, ngày thường bọn Nhật thường che lại nên không ai biết ở trong bố trí ra sao. Đêm ấy tối trời, lạnh và có sương. Sau khi tôi vào thám thính thì thấy khu nhà chính có tiếng động nên xác định có người ở. Khẩu pháo của đơn vị được đặt ngắm bắn ngay chính khu vực này. Dù khẩu pháo bị mất kim hỏa nhưng với tinh thần dũng cảm, sáng tạo, các chiến sĩ đã dùng đinh chữ T đặt vào vị trí hạt nổ rồi dùng búa đập mạnh vào đinh. Pháo nổ, đạn phá thủng một mảng tường lớn, cửa sổ nơi tầng hai rớt xuống. Mờ sáng hôm sau thì thấy bọn Nhật kéo cờ trắng xin hàng. Đại đội tiến vào thu khí giới, đạn dược, tiền bạc. Thừa thắng, quân ta tiếp tục kéo khẩu pháo về phía Lăng ông Nam Hải (đối diện với Thành ủy Quy Nhơn ngày nay- PV) ngắm phía chiếc tàu thủy đang đậu ngoài khơi bắn mấy phát. Tuy không trúng tàu nhưng bọn chỉ huy hoảng sợ cho tàu chạy mất”.
THU HÀ
Nội dung bạn vui lòng cho tôi biết tìm ở chỗ nào. Xin cảm ơn