15 năm thực hiện Chỉ thị 24/1998 của Thủ tướng Chính phủ:
Đời sống xã hội ngày càng tốt hơn
Tại tỉnh ta, qua 15 năm thực hiện Chỉ thị số 24/1998 của Thủ tướng Chính phủ, việc thực hiện các hương ước, quy ước ở các khu dân cư đã từng bước hoàn thiện, phát huy hiệu quả trong đời sống.
Những kết quả đạt được
Đến nay, toàn tỉnh đã có 1094/1120 khu dân cư xây dựng hương ước, quy ước và triển khai thực hiện. Hương ước, quy ước đã được lồng ghép, triển khai thực hiện các tiêu chuẩn công nhận các danh hiệu văn hóa. Nhân dân tự giác thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, tín ngưỡng ở địa phương; phục hồi, phát huy những nét đẹp trong ứng xử. Tình làng nghĩa xóm, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng dân cư ngày càng được phát huy. Môi trường cảnh quan ở các khu dân cư được cải thiện. Công tác khuyến học, khuyến tài của nhân dân được quan tâm. Các biện pháp bảo vệ trật tự, trị an được thực hiện trong cộng đồng, đã thành lập các tổ hòa giải và các tổ chức tự quản hoạt động có hiệu quả.
Các cấp, các ngành và địa phương đã nhận thức được vai trò của hương ước, quy ước trong việc điều chỉnh các mối quan hệ xã hội, đảm bảo và phát huy quyền tự do, dân chủ. Nội dung hương ước tại các thôn, làng, khu phố đều quy định những việc dân phải được biết và bàn như chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; quy định việc quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, quyết toán thu chi các loại quỹ, các khoản đóng góp.
Trong quá trình thực hiện Chỉ thị số 24/1998, nhiều địa phương đã triển khai tốt, lồng ghép nhiều nội dung của phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư (TDĐKXDĐSVHƠKDC). Điển hình như các thôn Cửu Lợi Đông (xã Tam Quan Nam, huyện Hoài Nhơn), thôn Vân Trường (xã Bình Hòa, huyện Tây Sơn), thôn Tân Hòa (xã Cát Tân, huyện Phù Cát) thực hiện tốt việc bảo vệ thuần phong mỹ tục, phát triển các hoạt động văn hóa.
Ông Nguyễn Thanh Phong, Trưởng Ban vận động TDĐKXDĐSVHƠKDC thôn Tân Hòa, cho biết: “Nhân dân ủng hộ việc lồng ghép phong trào TDĐKXDĐSVH với thực hiện hương ước, quy ước khu dân cư. Cách làm này phát huy tối đa nội lực của dân, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau về mọi mặt. Thôn chúng tôi còn xây dựng mô hình điểm tộc họ Phạm đăng kí xây dựng tổ tự quản trong phong trào bảo vệ an ninh trật tự. 6 năm qua, tộc họ Phạm đã chấp hành tốt chủ trương, chính sách, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hương ước, quy ước của khu dân cư được các cấp tổng kết đánh giá cao và là tấm gương sáng để các tộc họ trong thôn noi theo”.
Ông Nguyễn Văn Minh, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL, cho biết: “Việc các khu dân cư chủ động lồng ghép quy chế dân chủ vào quy ước, hương ước được nhân dân đồng tình ủng hộ. Hương ước, quy ước còn quy định việc sống đoàn kết, hòa thuận, mọi người dân trong thôn, làng, khu phố có trách nhiệm giúp đỡ người già, yếu bệnh tật, không nơi nương tựa và những gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó, các hình thức xử phạt trong hương ước, quy ước chủ yếu là dựa trên sức mạnh của dư luận xã hội, cộng đồng cũng như các hình thức giáo dục, phê bình của gia đình, tập thể cộng đồng, thông báo trên hệ thống truyền thanh cơ sở…”.
Cần khắc phục hạn chế
Tuy đạt kết quả đáng ghi nhận, song việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước của làng, thôn, ấp, bản, cụm dân cư ở tỉnh ta còn một số hạn chế.
Các khu dân cư mới được thành lập hoặc chia tách, sát nhập từ các làng, thôn khác chậm thực hiện việc xây dựng hương ước, quy ước. Một số hương ước, quy ước còn máy móc, một số trường hợp chưa được hướng dẫn cụ thể nên thường giống nhau, chưa phù hợp đặc thù của từng làng, thôn. Nội dung hương ước, quy ước mới còn sơ sài, lặp lại các quy định của pháp luật và chủ trương, chính sách của Nhà nước một cách khô khan, thiếu thực tế.
Tại Hội nghị tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị 24/1998 vừa được UBND tỉnh tổ chức, Sở Tư pháp đã đánh giá việc xây dựng, ban hành hương ước của khu dân cư còn bộc lộ những tồn tại nhất định như chưa thể hiện đầy đủ những sự thỏa thuận của tập thể cộng đồng mà mang tính gò ép, áp đặt. Một số hương ước nêu ra hạn chế quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, hạn chế quyền đi lại của công dân, đặt ra những mức phạt không phù hợp với pháp luật. Sở Tư pháp đã đánh giá phần tồn tại lớn nhất, chung nhất là đặt ra các quy định về phạt và đặt ra các khoản thu bắt buộc. Đây là điều các làng, thôn, khu phố không có thẩm quyền.
Qua thực tế kiểm tra việc ban hành hương ước cũng cho thấy nhiều khu dân cư đặt ra những quy định mang tính thủ tục hành chính, nhưng không có cơ chế kiểm tra, giám sát, giao trách nhiệm cụ thể. Vì vậy, quá trình thực hiện hương ước dễ dẫn đến vi phạm.
Về công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước của làng, thôn, cụm dân cư trong thời gian đến, ông Nguyễn Văn Minh kiến nghị: “Đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố rà soát lại tình hình thực hiện nhiệm vụ xây dựng hương ước, quy ước. Từ đó, có định hướng xác đáng, làm nền tảng cho vận động thực hiện xây dựng làng, thôn, khu phố văn hóa và gia đình văn hóa. Sở Tư pháp cũng cần chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan để có kế hoạch xây dựng mẫu định hướng khu hương ước, quy ước sao cho đáp ứng là “kim chỉ nam” cho các khu dân cư vận dụng…”.
HOÀI THU