Phát triển hormone gonadotropin tái tổ hợp chuỗi đơn hFSH và eCG: Bước đột phá mới trong hỗ trợ sinh sản

PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp (Trường ĐH Quy Nhơn) và cộng sự đã nghiên cứu và cho ra đời 2 loại hormone gonadotropin tái tổ hợp chuỗi đơn hFSH và eCG sử dụng trong hỗ trợ sinh sản. Với dự án này, Trường ĐH Quy Nhơn trở thành một trong những đơn vị tiên phong trên thế giới nghiên cứu thành công hormone gonadotropin tái tổ hợp hFSH và eCG có thời gian bán hủy dài, chỉ cần tiêm một liều duy nhất cho cả quá trình hỗ trợ sinh sản.

Quy trình tổng hợp và biểu hiện của hormone chuỗi đơn eCG và hFSH. Ảnh: NVCC

Trong khuôn khổ dự án “Sản xuất các gonadotropin chuỗi đơn để điều trị sinh sản” do Quỹ Đổi mới Sáng tạo Vingroup (VINIF) tài trợ và Trường ĐH Quy Nhơn chủ trì, PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp làm chủ nhiệm, dự án đã nghiên cứu thành công tạo ra 2 loại hormone gonadotropin tái tổ hợp dạng chuỗi đơn, gồm hFSH (human Follicle Stimulating Hormone) và eCG (equine Chorionic Gonadotropin). Đây là 2 loại hormone được sử dụng trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản ở con người và động vật. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn tạo ra được những dòng tế bào mới, đồng thời đưa ra mô hình cấu trúc 3D của hormone tái tổ hợp hFSH. Nhóm nghiên cứu cũng đã sẵn sàng chuyển giao công nghệ để đưa sản phẩm ra thị trường.

PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp thực hiện nghiên cứu tại Trường ĐH Quy Nhơn. Ảnh: HỒNG HÀ

PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp cho biết: Hormone gonadotropin tự nhiên đã được sử dụng một thời gian dài trong điều trị vô sinh ở người và động vật như hFSH, hLH, hCG, eCG (PMSG). Song, vì các vấn đề liên quan đến vệ sinh và đạo đức, việc sản xuất và cung cấp các hormone gonadotropin tự nhiên đang dần trở nên khó khăn hơn. Nguồn cung cấp khan hiếm cùng với chi phí vận chuyển cao đã khiến giá thành của các hormone gonadotropin tự nhiên tăng lên đáng kể, đặc biệt khi nhập khẩu về Việt Nam, làm ảnh hưởng đến khả năng sử dụng chúng trong điều trị vô sinh ở người hoặc kiểm soát sinh sản ở động vật.

Các công ty dược phẩm hàng đầu trên thế giới đã đẩy mạnh nghiên cứu và sản xuất các loại hormone gonadotropin tái tổ hợp, nhằm thay thế nguồn hormone tự nhiên. Trong lĩnh vực điều trị vô sinh ở người, các sản phẩm hFSH tái tổ hợp dạng wild-type có cấu trúc heterodimeric với thời gian bán hủy nhanh đã được bán trên thị trường. Hiện nay, sản phẩm Corifollitropin alfa được sản xuất bởi công ty dược phẩm MSD (Merck & Co) của Mỹ, hay còn được gọi là Elonva - một loại hFSH tái tổ hợp có thời gian bán hủy dài do gắn thêm thành phần CTP của hCG-β tại đầu C terminus của tiểu đơn vị β của FSH.

Trong khi đó, trong lĩnh vực chăn nuôi gia súc, việc sử dụng hormone có nguồn gốc tự nhiên PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) (một glycoprotein phức tạp thu được từ huyết thanh của ngựa cái đang mang thai, có khả năng bổ sung để thay thế cho gonadotropin kích thích nang trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH) của tuyến yên trước ở cả đực và cái) đang gặp nhiều tranh cãi do phương pháp thu nhận liên quan đến việc lấy máu liên tục từ động vật, vi phạm các quy định về sức khỏe động vật tại nhiều quốc gia. Tuy vậy, các công ty dược phẩm thú y hiện vẫn chưa cho ra đời các sản phẩm gonadotropin tái tổ hợp như eCG, khiến thị trường thiếu nguồn cung cấp hormone này. Vì vậy, việc sản xuất eCG tái tổ hợp trở nên cấp thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong lĩnh vực chăn nuôi.

Nhằm giải quyết những thách thức trong việc cung cấp các hormone gonadotropin từ nguồn tự nhiên, dự án của chúng tôi đã thành công trong việc phát triển hai loại hormone tái tổ hợp hFSH và eCG (tên gọi khác PMSG) với những ưu điểm vượt trội. Các hormone này được thiết kế để có thời gian tồn lưu kéo dài trong cơ thể, thời gian bán hủy lâu, chỉ cần tiêm một liều duy nhất là đủ cho toàn bộ quá trình điều trị. Đặc biệt, so với sản phẩm Corifollitropin alfa (Elonva) hiện có trên thị trường, các hormone tái tổ hợp này có quy trình tổng hợp đơn giản hơn trong điều kiện in vitro, giúp giảm chi phí sản xuất và nâng cao khả năng tiếp cận của người dùng. Sự ra đời của hFSH và eCG tái tổ hợp từ dự án của chúng tôi đánh dấu một bước tiến mới trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản, mang đến giải pháp hiệu quả, bền vững và dễ tiếp cận hơn so với các sản phẩm truyền thống từ nguồn tự nhiên. Tuy nhiên trong khuôn khổ nghiên cứu của dự án, những hormone này chỉ đang dừng lại ở mô hình động vật, chúng tôi cần phải nghiên cứu lâm sàng nhiều hơn để có thể sử dụng trên người.

PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp tại phòng thí nghiệm ở Pháp. Ảnh: NVCC​

Tại hội thảo khoa học “Hiệu quả sinh học của hormone tái tổ hợp chuỗi đơn eCG và hFSH trong công nghệ hỗ trợ sinh sản” do Trường ĐH Quy Nhơn tổ chức vào ngày 21.4 vừa qua, các chuyên gia đã đánh giá cao tiềm năng và hiệu quả của hai loại hormone tái tổ hợp dạng chuỗi đơn hFSH và eCG trong các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện đại như thụ tinh nhân tạo và thụ tinh trong ống nghiệm. Những hormone này được cho là có khả năng cải thiện đáng kể khả năng thụ thai ở cả người và động vật. Đặc biệt, hormone eCG tái tổ hợp hứa hẹn sẽ mang lại những ứng dụng quan trọng trong lĩnh vực chăn nuôi gia súc nhằm nâng cao khả năng sinh sản của đàn vật nuôi. Đây là nghiên cứu có tính đột phá và tiềm năng thương mại hóa cao, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế trong lĩnh vực công nghệ sinh học.

TS. Huỳnh Gia Bảo, chuyên gia về kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm (IVF) tại Bệnh viện Mỹ Đức (TP Hồ Chí Minh) hy vọng dự án nghiên cứu hỗ trợ sinh sản của PGS.TSKH Nguyễn Thị Mộng Điệp sẽ giúp nâng cao khả năng tiếp cận và giảm chi phí điều trị cho người bệnh Việt Nam. Hiện chi phí điều trị IVF rất cao, gây khó khăn cho người bệnh, đặc biệt ở những vùng xa xôi hẻo lánh. Với một dự án nghiên cứu tiềm năng và có ứng dụng thực tế cao do người Việt thực hiện, ông tin tưởng sẽ nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước, giúp mở rộng cơ hội sinh con cho nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn.

​

HỒNG HÀ