Xét tặng danh hiệu nghệ nhân cấp nhà nước: Tôn vinh những “báu vật nhân văn sống”
Cùng với cả nước, Bình Định đang tích cực triển khai Nghị định 62/2014/NĐ-CP về xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân” (NNND), “Nghệ nhân ưu tú” (NNƯT) trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể. Đây là đợt xét tặng, tôn vinh nghệ nhân cấp nhà nước lần đầu tiên trong lĩnh vực này được triển khai.
19 nghệ nhân được đề xuất xét tặng
Triển khai Nghị định 62, Sở VH-TT&DL đã lập danh sách dự kiến các cá nhân làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NNƯT lần thứ I - năm 2015. Danh sách gồm 19 nghệ nhân ở 7 huyện, thị trong tỉnh, là những người thực hành và truyền dạy các loại hình di sản văn hóa phi vật thể truyền thống, nổi tiếng của Bình Định.
Cụ thể, huyện Phù Cát đông nhất với 5 nghệ nhân, gồm: Nguyễn Thị Đức (xã Cát Hưng, bài chòi dân gian), Phan Chí Thành (xã Cát Lâm, nhạc cụ dân tộc Bana), Lê Công Lễ, Lê Thị Thu Hường (xã Cát Tường, hát bội không chuyên), Đỗ Văn Lan (xã Cát Tường, làm nón ngựa). Thị xã An Nhơn có 4 nghệ nhân: Lê Thị Đào (xã Nhơn Phúc, bài chòi dân gian), Lê Xuân Cảnh (phường Nhơn Hưng, võ cổ truyền), Võ Hoàng Lộc (phường Đập Đá, hát bội không chuyên), Nguyễn Minh Lưỡng (phường Nhơn Hưng, hát bội không chuyên).
Huyện Tuy Phước có 3 nghệ nhân: Hồ Thành Long (xã Phước Thuận, bả trạo), Nguyễn Thị Minh Liễu (thị trấn Tuy Phước, bài chòi dân gian), Trương Văn Vịnh (tức Phi Long Vịnh, xã Phước Sơn, võ cổ truyền). Huyện Vĩnh Thạnh có 3 nghệ nhân: Đinh Dĩ (xã Vĩnh Kim, sử thi Bana Kriêm), Đinh Thị H’Len (xã Vĩnh Sơn, sử thi Bana Kriêm), Đinh Y Băng (xã Vĩnh Thịnh, nhạc cụ dân tộc Bana). Huyện Tây Sơn có 2 nghệ nhân: Nguyễn Thị Thuận (thị trấn Phú Phong, trống trận Tây Sơn), Hồ Sừng (xã Bình Thuận, võ cổ truyền). Hai huyện Hoài Ân và Hoài Nhơn mỗi huyện có 1 nghệ nhân là Nguyễn Thị Hào (xã Ân Hảo Tây, bài chòi dân gian) và Nguyễn Quốc Trí (xã Hoài Châu Bắc, làm chiếu cói).
“Đây là danh sách dự kiến được các địa phương, Hội VH-NT tỉnh và các đơn vị có liên quan giới thiệu để Sở lập hồ sơ cho đợt xét tặng lần đầu tiên. Bên cạnh việc xem xét, lập hồ sơ cho những cá nhân có tên trong danh sách, các địa phương có thể đề xuất thêm và lập hồ sơ nếu phát hiện nghệ nhân có đủ điều kiện”, ông Nguyễn Văn Minh, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL, cho biết.
Sát cánh cùng nghệ nhân
Theo thời gian quy định, chỉ còn hơn 10 ngày nữa (đến 30.9), Sở VH-TT&DL các tỉnh, thành trong cả nước phải hoàn thành việc nhận hồ sơ đề nghị xét tặng của nghệ nhân để Hội đồng xét duyệt cấp tỉnh gửi lên cấp Bộ trước ngày 25.12 cho đợt xét tặng đầu tiên vào năm 2015. Trong khi đó, hồ sơ xét tặng, bên cạnh bản khai thành tích thì các tài liệu chứng minh tri thức, kỹ năng và những đóng góp đối với sự nghiệp bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể (gồm: băng, đĩa hình, ảnh mô tả, các tài liệu chứng thực khác…) phải mất nhiều thời gian để thu thập, chuẩn bị, nhất là đối với những nghệ nhân cao tuổi, nghệ nhân dân tộc thiểu số.
3 nghệ nhân của huyện Vĩnh Thạnh được lựa chọn, đề xuất làm hồ sơ xét tặng đều là người dân tộc thiểu số và tuổi cao, sức yếu; để hồ sơ đề nghị xét tặng đáp ứng yêu cầu và có chất lượng, rất cần sự quan tâm, hỗ trợ của ngành văn hóa địa phương. Phó Phòng VH-TT huyện Vĩnh Thạnh Nguyễn Đình Thảo cho biết: “Sau khi gửi văn bản thông báo đến nghệ nhân và chính quyền địa phương, Phòng đã cử cán bộ đến tận nhà, trực tiếp hướng dẫn 3 nghệ nhân làm hồ sơ đề nghị xét tặng. Điều chúng tôi băn khoăn là hai nghệ nhân Đinh Dĩ và Đinh Thị H’Len, với lĩnh vực phong tặng là thực hành, truyền dạy sử thi Bana Kriêm, mặc dù tài năng và có nhiều cống hiến nhưng loại hình này không có sự kiện để tham gia nên không có huy chương, giải thưởng theo như yêu cầu của hồ sơ. Còn các tài liệu chứng minh khác như băng, đĩa hình, ảnh mô tả, Phòng sẽ phối hợp với Đài Truyền thanh huyện để thực hiện, hỗ trợ tối đa cho nghệ nhân hoàn thiện hồ sơ”.
Tương tự, ở thị xã An Nhơn, việc hướng dẫn các nghệ nhân làm hồ sơ xét tặng danh hiệu NNƯT cũng đang được Phòng VH-TT thị xã quan tâm thực hiện. Nhờ thông báo sớm và có sự chuẩn bị trước, hiện tại 4 nghệ nhân của An Nhơn đã làm hồ sơ gần xong. 3 nghệ nhân Lê Xuân Cảnh, Võ Hoàng Lộc, Nguyễn Minh Lưỡng tự làm hồ sơ, riêng nghệ nhân Lê Thị Đào tuổi đã rất cao (sinh năm 1925) nên hồ sơ được ủy quyền cho gia đình làm.
Ông Phạm Văn Hiển, Trưởng Phòng VH-TT thị xã An Nhơn cho hay: “Một trong những điểm khó ở tiêu chuẩn xét tặng là phải có thành tích, giải thưởng. Yêu cầu này, 3 nghệ nhân Lê Xuân Cảnh, Võ Hoàng Lộc, Nguyễn Minh Lưỡng có thể đáp ứng được. Riêng nghệ nhân Lê Thị Đào, cả một đời gắn bó với bài chòi cổ nhưng ở vào giai đoạn trong chiến tranh và sau giải phóng, các chứng nhận thành tích đã hư hỏng, mất mát; băng, đĩa, hình ảnh ghi lại cũng hạn chế. Tuy vậy, cụ Lê Thị Đào là “bảo tàng sống” của bài chòi cổ dân gian Bình Định, được ví như “Hà Thị Cầu của Bình Định”, tôi tin rằng, tài năng và cống hiến ấy của cụ sẽ được hội đồng xét duyệt các cấp đánh giá đúng đắn”.
SAO LY