Đưa anh về quê…
Thời hậu chiến, bên cạnh việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là công cuộc hàn gắn những vết thương, mất mát trong chiến tranh. Trên khắp đất nước trong mấy chục năm qua, mỗi ngày vẫn diễn ra những cuộc tìm kiếm đồng đội, chiến sĩ đã hi sinh để được đoàn tụ, dù có khi chỉ tìm thấy nhau qua những mảnh vải dù, đôi dép cao su hay những vật dụng sinh hoạt hàng ngày… còn sót lại.
Cùng đốt nén nhang cho đồng đội, người thân trước giờ bốc mộ.
Từ một chuyến tìm mộ liệt sĩ
Sau chiến tranh, 6 người em của liệt sĩ Phạm Công Tuyết (sinh năm 1944) cùng tâm nguyện tìm mộ của anh trai để đưa về đoàn tụ cùng gia đình tại quê hương Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Thế nhưng, mấy chục năm dò hỏi, tìm kiếm, họ vẫn chưa tìm ra được bất kỳ manh mối nào. Đến năm 2010, khi nghe tin ông Phạm Mạnh Huân, nguyên Đại đội trưởng Đại đội thông tin, Trung đoàn 12, thuộc Sư đoàn 3 Sao Vàng, là cấp trên của ông Phạm Công Tuyết ngày ấy, họ liền tìm đến gặp.
“Thật may mắn khi ông Huân biết rõ vị trí mà anh trai chúng tôi ngã xuống và cả nơi chôn cất. Ông Huân còn giúp chúng tôi liên lạc với Nhóm Nghĩa tình đồng đội ở Bình Định và cả người đã đích thân chôn anh trai tôi. Đó là niềm vui không gì kể xiết sau ngần ấy thời gian chúng tôi mòn mỏi tìm tin anh”, ông Phạm Công Tập, 63 tuổi, em trai liệt sĩ Phạm Công Tuyết kể lại.
Liên lạc được với ông Trần Văn Tân, ở xã Cát Tài, huyện Phù Cát (người trực tiếp chôn cất ông Tuyết) và nhóm Nghĩa tình đồng đội, tháng 10.2011, 6 anh em cùng ông Huân vào Bình Định. Theo trí nhớ của các nhân chứng sống, họ lần tìm được mộ liệt sĩ Phạm Công Tuyết trên núi Gò Vàng, thuộc thôn Tân Thắng, xã Cát Hải, huyện Phù Cát.
Tại đây, người nhà của ông Tuyết được nghe kể về anh trai mình. Theo lời ông Trần Văn Tân, ông Phạm Công Tuyết hy sinh vào ngày 29.6.1986, khi đang làm nhiệm vụ đánh lạc hướng sư đoàn Mãnh Hổ của địch để mở rộng vòng vây cho Trung đoàn 12, Sư đoàn 3 Sao Vàng. Phải 3 ngày sau trận tập kích khốc liệt của địch trên núi Gò Vàng, ông Tân mới có dịp quay về chôn cất cho đồng đội.
Tìm được mộ anh nhưng chưa thể đưa về liền vì còn mắc tang cha, những người anh em của ông Tuyết nhờ ông Võ Ánh thường xuyên hương khói, trông nom. Hơn một năm trôi qua, gia đình ông Ánh vẫn đều đặn thắp hương, giúp người đã khuất và cả những người còn sống cách đây gần ngàn cây số được ấm lòng.
Trung tuần tháng 4.2013, 6 người anh em của ông Tuyết cùng con cháu vào Bình Định để đưa anh về. Được sự giúp đỡ của nhóm Nghĩa tình đồng đội, huyện đội Phù Cát và UBND xã Cát Hải, cả gia đình đã hoàn thành tâm nguyện bấy lâu. Hơn 40 năm trôi qua, những gì còn lại của người anh khá ít ỏi: đôi mẩu xương, vài mảnh vải dù, tuýp kem đánh răng… Nhưng với họ, đó là những kỷ vật thiêng liêng của người đã khuất sẽ theo họ về với quê hương, gia đình.
Dựa vào ký ức người còn sống
Tháng 8.2012, UBND tỉnh đã có quyết định đồng ý cho nhóm Nghĩa tình đồng đội (thuộc Ban liên lạc Sư đoàn 3 Sao vàng tỉnh) tiến hành tìm kiếm, xác minh thông tin mộ, phục vụ công tác quy tập hài cốt về nghĩa trang liệt sĩ. Dựa vào ký ức của những người còn sống, họ lần về các chiến trường xưa để tìm lại dấu tích, thông báo với người nhà của các liệt sĩ để cùng xác nhận. Gần một năm qua, họ đã đưa hơn 50 liệt sĩ vào nghĩa trang trong tỉnh và 25 liệt sĩ về quê. Nhóm còn tìm kiếm được gần 1.000 mộ liệt sĩ khác và đang tiến hành liên lạc để kết nối với người nhà hoặc lần ra danh tính các mộ.
Đặc biệt, vào đầu tháng 1.2013, Nhóm đã phối hợp với cơ quan quân sự địa phương các huyện An Lão, Hoài Nhơn và Đức Phổ (tỉnh Quảng Ngãi) khảo sát vùng hậu cứ của Trung đoàn 22, Sư đoàn 3 Sao Vàng. Kết quả, có gần 80 mộ liệt sĩ được phát hiện tại các khu vực trên. Nhóm đang tiến hành xác định danh tính và tiến hành các thủ tục để có thể bốc mộ.
Trong đợt bốc mộ liệt sĩ Phạm Công Tuyết, nhóm Nghĩa tình đồng đội còn phát hiện thêm 5 mộ khác nằm trên núi Gò Vàng dựa vào trí nhớ của đồng đội là ông Phạm Mạnh Huân và ông Trần Văn Tân. Và, tiếc nuối khi một số vị trí mộ khác theo trí nhớ của ông Huân đã bị san lấp làm nơi sản xuất, khó định vị.
Ông Nguyễn Xuân Hòa, Trưởng nhóm Nghĩa tình đồng đội, chia sẻ: “Tìm kiếm đồng đội đã hy sinh, đưa họ về với gia đình, quê hương luôn là tâm niệm của những người còn sống như chúng tôi. Phần lớn các thành viên trong nhóm đều là những người lớn tuổi, nhưng hễ nghe ở đâu có tìm thấy mộ hoặc được các gia đình nhờ xác minh giúp mộ người thân là tức tốc lên đường”.
Và chúng tôi, những người tham gia vào các chuyến tìm mộ, vẫn nhớ mãi lời khấn của các thành viên nhóm Nghĩa tình đồng đội khi tìm được hài cốt của từng liệt sĩ: “Mong đồng chí phù hộ chúng tôi tiếp tục tìm được những ngôi mộ khác để các đồng chí ấy cũng được về nhà!”.
NGUYỄN MUỘI