Phát huy giá trị di tích đình, chùa cổ:
Gắn với phát triển du lịch tâm linh
Xác định tiềm năng, thế mạnh, ngành Du lịch (DL) Bình Định tập trung phát triển các loại hình DL lịch sử-văn hóa (LS-VH), DL sinh thái biển và DL tâm linh để thu hút du khách. PV Báo Bình Định đã trao đổi với ông Đặng Hữu Thọ, Giám đốc Ban quản lý Di tích (thuộc Sở VH-TT-DL), quanh vấn đề phát huy giá trị các di tích đình, chùa cổ qua hoạt động DL tâm linh.
● Ông đánh giá như thế nào về việc phát huy giá trị di tích LS-VH gắn với phát triển DL?
- Di tích LS-VH là tài sản vô giá trong kho tàng di sản VH của dân tộc, là những chứng tích vật chất phản ảnh sâu sắc nhất về đặc trưng VH, về cội nguồn và truyền thống đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân tộc, đồng thời là một bộ phận cấu thành kho tàng di sản VH nhân loại. Với những giá trị đó, các di tích LS-VH trở thành những sản phẩm DL đặc thù, là đối tượng khai thác để phát triển DL. Ngược lại, hoạt động DL có ý nghĩa rất quan trọng với việc phát huy giá trị di tích, thông qua đó có thể quảng bá giá trị LS-VH của di tích không chỉ ở địa phương, ở trong nước, mà còn ra thế giới.
● Những giá trị di tích LS-VH là tiềm năng, thế mạnh góp phần phát triển DL, trong đó có DL tâm linh, ông nghĩ gì về vấn đề này?
- Trong xu hướng hiện nay, DL tâm linh đang có sức hấp dẫn lớn đối với du khách. Hội nghị quốc tế “DL tâm linh vì sự phát triển bền vững” do Tổ chức DL Thế giới, Bộ VH-TT-DL và UBND tỉnh Ninh Bình phối hợp tổ chức tại chùa Bái Đính vào ngày 21.11.2013 đã xác định tầm quan trọng của DL tâm linh với nhiều tiềm năng phát triển tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam.
Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan đã khẳng định: DL tâm linh không chỉ là hoạt động hành hương, tôn giáo, tín ngưỡng thuần túy, mà còn là động lực thúc đẩy giao lưu VH và phát triển KT-XH. Sử dụng có trách nhiệm và bền vững các giá trị VH và tự nhiên trong phát triển DL tâm linh sẽ mang lại cơ hội việc làm, tạo thu nhập, giảm nghèo, góp phần thúc đẩy giao lưu VH, tăng cường đoàn kết, hữu nghị, hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc; góp phần gìn giữ hòa bình, mở ra nhiều cơ hội hợp tác, hỗ trợ hiệu quả cho việc tôn vinh, khôi phục và bảo tồn giá trị VH truyền thống, các di sản vật thể và phi vật thể của mỗi quốc gia cũng như toàn nhân loại...
Có nhiều ý kiến cho rằng, VH tâm linh sẽ thổi hồn cho di sản. DL tâm linh hay bất cứ loại hình DL nào khác sẽ vững chắc hơn nếu dựa vào những yếu tố VH. Do vậy, việc kết hợp DL di sản và DL tâm linh đang là hướng đi mới, tạo ra sự khác biệt cho DL Việt Nam.
Nói như vậy để thấy ý nghĩa và hiệu quả về mọi mặt từ khai thác DL tâm linh, và hiện nay không chỉ ở Việt Nam, nhiều quốc gia trên thế giới cũng rất quan tâm phát triển DL tâm linh. Theo chúng tôi, cần định hướng phát triển DL tâm linh gắn với các di tích đình, chùa cổ, bởi chúng ta có tiềm năng, nhằm làm phong phú thêm các sản phẩm DL của Bình Định.
● Ông có thể giới thiệu đôi nét về các di tích đình, chùa cổ ở tỉnh ta?
- Mặc dù số lượng đình chùa cổ trong tỉnh không nhiều, nhưng hầu hết các di tích đình, chùa ở Bình Định đều có lịch sử lâu đời, chứa đựng giá trị cả về VH vật thể và phi vật thể. Có thể kể đến một số di tích tiêu biểu, như: Chùa Thập Tháp, chùa Linh Phong, chùa Nhạn Sơn, chùa Bà, chùa Ông Nhiêu... Các di tích tín ngưỡng ở tỉnh ta không chỉ đơn thuần có giá trị về tâm linh, mà còn gắn với lịch sử hình thành và nét VH truyền thống của từng vùng, có sức cuốn hút để tìm hiểu, nghiên cứu, từ đó có thể xây dựng thành những điểm đến hấp dẫn. Trên thực tế, ở tỉnh ta những năm gần đây, loại hình DL tâm linh cũng đã được đông đảo người dân quan tâm, như các lễ hội: chùa Ông Núi, chùa Bà, miếu Bà...
● Song khai thác DL cũng có thể gây ra những ảnh hưởng không tốt cho di tích, ông có băn khoăn điều gì?
- Để đưa vào khai thác DL tại các di tích nói chung, di tích tín ngưỡng nói riêng, chúng ta phải đối diện với nhiều vấn đề, như việc xây dựng các công trình phục vụ DL tại các di tích sẽ ảnh hưởng đến yếu tố gốc, cảnh quan môi trường di tích. Sự quá tải của số lượng khách tham quan tại một thời điểm nào đó có thể tác động đến di tích, đe dọa sự xuống cấp của di tích, di vật. Sự ứng xử thiếu ý thức của con người đối với di tích và môi trường di tích, hoặc các hoạt động tuyên truyền mê tín dị đoan tại di tích cũng cần được cảnh báo...
● Vậy cần làm gì để phát huy giá trị di tích tín ngưỡng một cách đúng đắn nhất, có lợi nhất thông qua phát triển DL, thưa ông?
- Chúng tôi cho rằng cần phải gắn công tác bảo tồn, gìn giữ giá trị di tích với việc khai thác phục vụ DL để mang lại hiệu quả KT-XH mà không làm xâm hại đến môi trường di tích. Cần định hướng quy hoạch các tour DL gắn kết các di tích tín ngưỡng với các loại hình di tích khác trên cùng tuyến để tạo sự phong phú, đa dạng của sản phẩm DL. Hướng dẫn viên DL phải am hiểu thấu đáo về di tích, cả về nội dung lịch sử và VH, lễ hội. Cần tổ chức tuyên truyền Luật Di sản VH cho hướng dẫn viên DL và những người kinh doanh dịch vụ DL, để họ hiểu vai trò của mình trong việc bảo vệ, bảo tồn di tích, hiểu được sự gắn kết hài hòa giữa việc khai thác di tích với phát triển DL.
Để các di tích tín ngưỡng ngày càng thu hút khách đến tham quan, chiêm bái, Nhà nước cần quan tâm chỉ đạo và đầu tư một phần kinh phí, cùng với kinh phí của nhà chùa và xã hội hóa để chỉnh trang, tôn tạo di tích; mạnh dạn tái dựng lại các lễ hội có liên quan đến di tích như chúng ta đã từng làm ở di tích Chùa Bà (Phước Quang-Tuy Phước). Chính quyền địa phương căn cứ vào Luật Di sản VH để quyết định thành lập Ban quản lý của từng di tích để việc phát huy giá trị di tích có hiệu quả hơn...
● Xin cảm ơn ông!
NGUYÊN VŨ (Thực hiện)