Công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa: Báo chí đồng hành và lan tỏa thông tin
Cùng với việc phát hiện, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh, trong những năm qua, công tác thông tin, quảng bá về di sản văn hóa trên báo chí được chú trọng và đạt hiệu quả tích cực.
Đa dạng di sản
Nhờ nỗ lực của ngành chủ quản và cơ quan chức năng, đến nay nhiều di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh được phát hiện, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị như hệ thống di tích tháp Chăm, di tích phong trào Tây Sơn, các giá trị văn hóa phi vật thể… Về văn hóa Chăm, nhiều ngôi tháp và phế tích tháp Chăm đã được khai quật khảo cổ, đem đến những nhận thức mới về di tích qua những dấu tích kiến trúc và hiện vật phát hiện được. Có những ngôi tháp sau khi hoàn thành công tác trùng tu, tôn tạo đã được khai thác sử dụng phục vụ du lịch như Tháp Đôi, tháp Cánh Tiên, tháp Bánh Ít.
Các di tích phong trào Tây Sơn ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm đầu tư tôn tạo, phát huy giá trị. Dự án đầu tư xây dựng mở rộng, nâng cấp Bảo tàng Quang Trung (kinh phí đầu tư dự kiến hơn 211,6 tỉ đồng) đang trong giai đoạn triển khai. Thực hiện chỉ đạo của Bộ VH-TT&DL, việc lập hồ sơ đề nghị xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho quần thể di tích phong trào nông dân Tây Sơn trên địa bàn tỉnh đã cơ bản hoàn thành. Nội dung chính là khu di tích lịch sử Đền thờ Tây Sơn tam kiệt, cùng không gian xung quanh bao gồm cây me cổ thụ, giếng nước cổ, bảo tàng và bến Trường Trầu.
Một di tích quan trọng khác về phong trào Tây Sơn là Thành Hoàng Đế cũng đã được tổ chức khai quật khảo cổ nhiều lần, có thêm nhiều phát hiện mới. Tường bao Tử Cấm Thành và Lăng Võ Tánh trong di tích Thành Hoàng Đế đã hoàn thành xong việc trùng tu, tôn tạo giai đoạn đầu. Được sự thỏa thuận của Bộ VH-TT&DL, UBND tỉnh đã cho chủ trương lập quy hoạch xây dựng đền thờ Hoàng đế Thái Đức - Nguyễn Nhạc trong khu vực di tích Thành Hoàng Đế. Các công trình trong khu Đàn tế Trời đất được xây dựng mới, thể hiện lòng tôn kính và ghi nhớ công lao của nghĩa quân Tây Sơn lúc ban đầu dựng cờ khởi nghĩa, đồng thời đáp ứng nhu cầu du lịch tâm linh.
Di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh rất phong phú, đa dạng. Ngoài 7 di sản văn hóa phi vật thể đã được Sở VH-TT&DL tiến hành lập hồ sơ khoa học, có 31 di sản lễ hội, nghề truyền thống, sinh hoạt âm nhạc dân gian, tri thức dân gian được kiểm kê, lập hồ sơ khoa học trong thời gian tới. Đặc biệt, 3 di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu nhất của Bình Định là võ cổ truyền, hát bội, bài chòi đã được Bộ VH-TT&DL đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Viện Âm nhạc cũng vừa phối hợp với Sở VH-TT&DL tổ chức điền dã, ghi tư liệu nghệ thuật bài chòi dân gian Bình Định, để làm chứng cứ quan trọng trong việc xây dựng hồ sơ quốc gia Nghệ thuật bài chòi miền Trung Việt Nam đề cử UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Báo chí làm “cầu nối”
Những giá trị độc đáo cùng những chuyển động tích cực trong công tác bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa tiêu biểu của Bình Định đã được báo chí trong và ngoài tỉnh thông tin, quảng bá rộng rãi. Thử truy cập vào mạng internet để tìm kiếm trên Google các từ khóa về di sản văn hóa tiêu biểu của Bình Định, kết quả có 120 ngàn thông tin về “thành Hoàng Đế”, 55.200 thông tin về “Bảo tàng Quang Trung”, 29.100 thông tin về “võ cổ truyền Bình Định”, 8.980 thông tin về “tháp Chăm Bình Định”, 9.200 thông tin về “bài chòi Bình Định”, 4.650 thông tin về “hát bội Bình Định”…
Hầu như phần lớn các hoạt động di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh nêu trên đều được các cơ quan báo chí địa phương và trung ương quan tâm chuyển tải thông tin trên các loại hình báo chí. Báo chí trở thành “cầu nối” đưa những giá trị di sản văn hóa lan tỏa đến với đông đảo công chúng, giới nghiên cứu trong và ngoài nước. Báo chí đã biểu dương, cổ vũ kịp thời những điển hình tiên tiến có đóng góp tích cực cho công tác bảo tồn và phát huy di sản. Nghệ nhân dân gian Minh Đức cho biết: “Tham gia các hoạt động bảo tồn và phát huy bài chòi cổ trong những năm qua, tôi được chia sẻ nhiều tâm sự, nỗi niềm về những khó khăn trên các báo, đài. Bản thân cảm thấy được quan tâm động viên và thêm phần ý thức gìn giữ di sản”.
Qua theo dõi, tìm hiểu sâu sát về thực trạng di sản, báo chí cũng phản ánh, cảnh báo về những hạn chế, bất cập trong công tác bảo tồn di sản đến với cơ quan chuyên môn, nhà quản lý. Qua kênh báo chí, bạn đọc, các nhà khoa học, nghiên cứu đưa ra những góp ý xác đáng, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Ông Đặng Hữu Thọ, Giám đốc Ban quản lý di tích tỉnh, nhìn nhận: “Thông qua báo chí, việc tuyên truyền, nâng cao trách nhiệm, ý thức bảo vệ di tích cũng được lan tỏa rộng hơn đến với các cấp chính quyền và người dân các địa phương”.
Sáng 24.10, tại TP Quy Nhơn, thực hiện kế hoạch của UBND tỉnh, Sở TT&TT, Sở VH-TT&DL, Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam khai mạc Hội thảo “Báo chí với bảo tồn, phát huy di sản văn hóa dân tộc”. Hội thảo sẽ thảo luận các chủ đề về Di sản văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội và du lịch Bình Định; báo chí với các di sản văn hóa tháp Chăm, phong trào Tây Sơn, nghệ thuật tuồng, bài chòi, văn hóa dân gian, võ cổ truyền Bình Định.
Hoài Thu