Thí điểm xây dựng khung quản lý và dự báo hạn hán tại Bình Định:
Giúp nông dân chủ động phòng chống thiên tai hiệu quả
Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT) vừa làm việc với lãnh đạo Sở NN-PTNT Bình Định để phối hợp xây dựng khung quản lý và dự báo hạn hán, đối phó với hiện tượng El Nino dự báo sẽ xuất hiện trong năm 2015.
Đây là mô hình thí điểm được xây dựng tại Bình Định, sau đó sẽ nhân rộng tại các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, nhằm giúp nông dân chủ động phòng chống thiên tai hiệu quả trong điều kiện thời tiết diễn biến ngày càng phức tạp.
Theo Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, ở nước ta, một số nghiên cứu gần đây cho thấy, các đợt hạn hán ngày càng xuất hiện nhiều hơn tại nhiều địa phương trên khắp cả nước, đặc biệt là ở khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Riêng năm 2013, do tác động của hạn hán, khu vực Nam Trung Bộ đã có đến 17.277 ha cây trồng bị thiếu nước và xâm nhập mặn, trong đó có 15.627 ha lúa, 300 ha cà phê, và 1.350 ha cây trồng khác, trong đó đã có 50 ha lúa bị mất trắng. Khu vực Tây Nguyên có 51.403 ha cây trồng cũng lâm cảnh tương tự, trong đó có 14.624 ha lúa, 34.396 ha cà phê và 2.291 ha cây trồng khác.
Do lượng mưa trong khu vực đạt thấp nên dòng chảy tại khu vực này sụt giảm mạnh dẫn đến tình trạng hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn lấn sâu vào đất liền, ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất nông nghiệp và ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt của người dân ven biển.
Ông Nguyễn Văn Phú, Giám đốc Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định, cho biết: “Năm 2012, dù đã kết thúc mùa mưa lũ mà nước trong các hồ chứa trên địa bàn tỉnh chỉ đạt từ 20 - 30%, chúng tôi nghĩ sang năm 2013 sẽ gây hạn hán nặng nề. Do đó, UBND tỉnh chỉ đạo quyết liệt các địa phương phải chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thậm chí có những vùng thiếu nước tưới phải bỏ ruộng hoang để tránh tổn thất. Không ngờ, dù nước trong các hồ chứa có rất ít, nhưng trong năm 2013 lượng mưa phân bổ đều khắp các địa bàn trong tỉnh, cứ 5-10 ngày là có một đợt mưa nên hạn hán xảy ra không nặng nề như dự báo. Đến cuối năm 2013, kết thúc mùa mưa các hồ chứa trên địa bàn tỉnh đều đầy nước, cả tỉnh yên tâm năm 2014 sản xuất nông nghiệp sẽ thuận lợi. Nhưng suốt từ tháng 2 đến tháng 9, lượng mưa rất thấp, làm cho hàng ngàn hecta cây trồng bị thiệt hại nặng. Diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp gây rất nhiều khó khăn cho công tác dự báo và chỉ đạo sản xuất của ngành Nông nghiệp tỉnh”.
Trước thực tế trên, việc xây dựng khung quản lý và dự báo hạn hán cho vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên được Tổng cục Thủy lợi xem là nhiệm vụ cấp bách cần được quan tâm. Và Bình Định là địa phương của cả khu vực được chọn để làm điểm xây dựng khung quản lý và dự báo hạn hán.
Ông Nguyễn Ngọc Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý nguồn nước thuộc Tổng cục Thủy lợi, cho biết: Trước đây, chúng ta chỉ quản lý hạn theo kiểu sau khi sự cố đã xảy ra rồi mới đề ra giải pháp khắc phục. Bây giờ, chúng ta tiến tới việc dự báo hạn hán như dự báo mưa bão để có giải pháp giám sát và cách ứng phó hợp lý, hiệu quả hơn. Từ đó, giúp nông dân chủ động trong sản xuất, giảm thiểu mức độ thiệt hại do thiên tai, hạn hán gây ra.
Được biết, hệ thống dự báo và quản lý hạn hán là phần mềm tích hợp từ những thông số thực tế, sau khi tính toán sẽ đưa ra dự báo mức độ hạn hán sẽ xảy ra cho từng địa phương. Hệ thống này sẽ hỗ trợ cho các địa phương có những quyết sách chính xác để phục vụ công tác chống hạn đạt hiệu quả cao nhất.
Để có được hệ thống dự báo hạn hán, địa phương phải cung cấp những thông số về giáng thủy, độ bốc thoát hơi, độ ẩm đất, dòng chảy và cung cấp các chỉ số về khí tượng, thủy văn, tính toán thủy lực, nhu cầu về nước tưới, xâm nhập mặn... Ngoài ra, đơn vị nghiên cứu cũng cần những thông tin về tài nguyên nước mặt, nước ngầm tại địa phương và những thông tin liên quan đến hiện trạng xâm nhập mặn cùng hiện trạng và quy hoạch các công trình thủy lợi cấp nước sản xuất nông nghiệp thì hệ thống dự báo mới đạt được mức chính xác cần thiết.
Ông Phạm Văn Thi, Chuyên viên Cục Trồng Trọt, cho rằng: “Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, việc dự báo hạn hán sẽ gặp nhiều khó khăn. Nếu xây dựng thành công hệ thống quản lý và dự báo hạn hán thì các địa phương trong vùng sẽ giảm được chi phí và thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp do hạn hán gây ra”.
Theo ông Phan Xuân Hải, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, Đê điều và phòng chống lụt bão Bình Định, vùng nghiên cứu thí điểm để xây dựng khung quản lý và dự báo hạn hán tại Bình Định được thực hiện trên hệ thống các sông lớn như: sông Côn, Hà Thanh và La Tinh. Đây là các sông lớn gắn với nhau thành vùng tưới cho cả tỉnh. “Hy vọng, việc xây dựng thành công khung quản lý và dự báo hạn hán sẽ giúp nông dân trong tỉnh chủ động đối phó với thiên tai, góp phần sản xuất nông nghiệp hiệu quả hơn, nhất là trong các mùa vụ sản xuất của năm 2015 sắp đến”, ông Hải nói.
GIA KHƯƠNG