Vận hành liên hồ chứa trên lưu vực các sông lớn ở miền Trung - Tây Nguyên: Thách thức lớn, trách nhiệm cao
Tại Hội thảo “Vận hành liên hồ chứa trên lưu vực các sông lớn khu vực miền Trung và Tây Nguyên: Trách nhiệm và thách thức” (do Văn phòng Thường trực phòng chống lụt bão (PCLB) Trung ương phối hợp với UBND tỉnh Bình Định và Báo Lao Động tổ chức ngày 31.10 tại TP Quy Nhơn), nhiều ý kiến quan trọng đã được nêu ra nhằm góp phần giúp các địa phương tăng cường năng lực đảm bảo an toàn hồ chứa, hạn chế thiệt hại cho người dân vùng hạ du.
Quy trình chưa hợp lý
Năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 7 quyết định phê duyệt quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực các con sông lớn: Vu Gia-Thu Bồn, sông Ba, Sê San, Srêpôk, sông Hương, Trà Khúc, sông Côn-Hà Thanh. Theo các chuyên gia trên lĩnh vực thủy lợi, quy trình vận hành liên hồ chứa đã được Chính phủ phê duyệt là cơ sở pháp lý quan trọng để cụ thể hóa công tác quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn nước, và phòng, chống tác hại do nước gây ra trên lưu vực các con sông. Tuy vậy, để thực hiện có hiệu quả các quy trình đã ban hành không phải là chuyện đơn giản. Đã có nhiều ý kiến quanh vấn đề này.
Theo Giáo sư, tiến sĩ Hà Văn Khối (Đại học Thủy lợi Hà Nội), việc xây dựng các mô hình dự báo lũ có chất lượng cho khu vực miền Trung và Tây Nguyên theo quy định của Chính phủ là một nhiệm vụ khó khăn, bởi hiện nay các chủ hồ chưa xây dựng được mô hình dự báo thích hợp cho các hồ chứa mà mình quản lý; chưa xây dựng được mô hình mô phỏng hệ thống phục vụ vận hành liên hồ chứa cho khu vực này theo hướng tích hợp các mô hình dự báo mưa, dự báo lũ và điều tiết hệ thống hồ chứa. Ngoài ra, hệ thống các trạm quan trắc khí tượng thủy văn (KTTV) cũng chưa đáp ứng nhiệm vụ dự báo và ra quyết định vận hành của các hệ thống hồ chứa. Hơn nữa, cách phân giao trách nhiệm cho từng tỉnh quản lý các hồ chứa trên địa bàn tỉnh theo quy định trong quy trình là chưa hợp lý, sẽ dẫn đến sự kém hiệu quả và có thể dẫn đến thiếu an toàn trong vận hành hệ thống.
Ông Nguyễn Văn Vĩ, Phó Giám đốc Trung tâm PCLB khu vực miền Trung- Tây Nguyên thuộc Cục Quản lý đê điều và PCLB (Bộ NN-PTNT) cho rằng, thời gian thực hiện các quy trình vận hành liên hồ chứa quá ít, chưa có sự chuẩn bị cần thiết từ phía các địa phương, nhất là thực thi trách nhiệm của Trưởng Ban chỉ huy phòng chống thiên tai (PCTT) và tìm kiếm cứu nạn (TKCN) tỉnh để hài hòa lợi ích phát điện và dân sinh trong những trận mưa, bão gây lũ lớn. Nhân lực của đơn vị tham mưu, giúp việc chính cho Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh còn thiếu, yếu, lại làm việc kiêm nhiệm, khó có thể đảm nhận tham mưu cho Trưởng ban ra những quyết định quan trọng.
Giải pháp và trách nhiệm quản lý, vận hành liên hồ chứa
Đề cập đến giải pháp và trách nhiệm quản lý, vận hành liên hồ chứa, nhằm đảm bảo an toàn, giảm lũ cho vùng hạ du, ông Nguyễn Văn Vĩ đề xuất, các tỉnh tiếp tục xây dựng cơ chế phối hợp cụ thể trong chỉ đạo, điều hành, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình của các chủ hồ, các cơ quan có liên quan, nhất là các lưu vực sông liên tỉnh. Đánh giá, rút kinh nghiệm kịp thời qua những đợt mưa lũ lớn để việc quản lý, vận hành liên hồ chứa được tốt hơn. Mặt khác, tiếp tục đầu tư, nâng cao công tác dự báo, bổ sung các trạm đo mưa, đảm bảo giám sát được toàn bộ lượng mưa của lưu vực các sông, nhất là vùng thượng lưu hệ thống các sông và thượng lưu các hồ chứa, nhằm khống chế được lưu lượng nước về các hồ và lưu lượng xả xuống hạ lưu. Bên cạnh đó, tăng cường năng lực cho cán bộ chuyên môn, giúp Trưởng Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh, cũng như cấp huyện, xã thực hiện có hiệu quả việc chỉ đạo điều hành công tác PCLB. Các tỉnh trong khu vực cũng cần ưu tiên đầu tư thực hiện dự án cảnh báo sớm ngập lụt hạ du dựa vào cộng đồng nhằm giúp dân chủ động xử lý các tình huống xảy ra.
Giáo sư, tiến sĩ Hà Văn Khối đề nghị các tỉnh cần lập các tổ chức chuyên trách làm nhiệm vụ tư vấn cho tỉnh trong quá trình vận hành liên hồ chứa thuộc địa bàn tỉnh quản lý. Chủ động tìm kiếm hình thức phối hợp thực hiện các nội dung quy trình vận hành liên hồ chứa và có kế hoạch bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ chuyên trách vận hành các hồ chứa thuộc tỉnh quản lý. Cơ quan biên soạn quy trình, Trung tâm dự báo KTTV Trung ương cũng cần phối hợp giúp đỡ các địa phương thực hiện các quy trình đã ban hành, đồng thời tổ chức sơ kết, tổng kết đánh giá, để bổ sung, điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ chứa hợp lý hơn.
Phát biểu tại hội thảo, lãnh đạo các tỉnh: Bình Định, Phú Yên, Gia Lai, Quảng Nam... đã chia sẻ những kinh nghiệm trong công tác quản lý, vận hành các hồ chứa tại các địa phương trong thời gian qua. Các địa phương cũng đã và đang triển khai nhiều biện pháp nhằm thực hiện có hiệu quả quy trình vận hành liên hồ chứa đã được Chính phủ phê duyệt. Riêng ở tỉnh ta, quy trình vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Côn-Hà Thanh trong mùa mưa lũ hàng năm theo tinh thần Quyết định số 1462/QĐ-TTg ngày 31.8.2014 của Thủ tướng Chính phủ cũng đã được thực hiện.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Thị Thu Hà: Hiện UBND tỉnh đã phổ biến quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Côn-Hà Thanh, đồng thời chỉ đạo các chủ hồ, thường trực Ban chỉ huy PCTT và TKCN, ngành chức năng triển khai các hoạt động quan trắc, dự báo, báo cáo số liệu KTTV theo quy định của quy trình vận hành liên hồ chứa nói trên. Tỉnh cũng đã và đang thành lập tổ tư vấn giúp Chủ tịch UBND tỉnh, kiêm Trưởng Ban chỉ huy PCTT - TKCN tỉnh xử lý các tình huống phức tạp trong vận hành liên hồ; tổ chức diễn tập phối hợp thực hiện quy trình vận hành liên hồ và chỉ đạo Sở NN-PTNT phối hợp với Trung tâm PCLB miền Trung và Tây Nguyên, Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, Quỹ PCTT miền Trung xây dựng bản đồ ngập lụt, thiết lập hệ thống trạm đo mưa nhân dân, hệ thống cảnh báo lũ dựa vào cộng đồng để phục vụ chỉ đạo ứng phó với lũ trên lưu vực sông Côn-Hà Thanh.
PHẠM TIẾN SỸ