Qua 3 năm thực hiện Luật Tố tụng hành chính:
Còn nhiều bất cập
Luật Tố tụng Hành chính (TTHC) có hiệu lực từ ngày 1.7.2011, tạo thuận lợi cho người dân thực hiện quyền khởi kiện vụ án hành chính ra tòa để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình. Tuy nhiên, việc triển khai thi hành luật TTHC này trong 3 năm qua đã bộc lộ một số bất cập...
Theo nhận định chung của các cơ quan tố tụng trong tỉnh, án hành chính tăng trong những năm qua. Người dân khiếu kiện chủ yếu liên quan đến các quyết định hành chính của UBND các cấp về đền bù, giải phóng mặt bằng; hoặc các quyết định hành chính của cơ quan có thẩm quyền...
Mở rộng quyền khiếu kiện của công dân
Báo cáo tổng kết thi hành Luật TTHC của UBND tỉnh mới đây cũng cho thấy, từ ngày 1.7.2011 đến 30.6.2014, TAND 2 cấp của tỉnh đã thụ lý tổng cộng 140 vụ án hành chính (gồm 138 vụ khiếu kiện quyết định hành chính và 2 vụ công dân khiếu kiện hành vi hành chính). Đến nay, đã giải quyết 118 vụ, đạt tỉ lệ 84,2%, trong đó cấp sơ thẩm giải quyết 79/95 vụ, phúc thẩm giải quyết 39/45 vụ. Kết quả, tòa án 2 cấp đã bác toàn bộ đơn khiếu kiện của công dân. Vấn đề này được thẩm phán Đỗ Ngọc Định, Chánh tòa Hành chính TAND tỉnh giải thích: Qua xét xử, tòa thấy cơ quan thẩm quyền đã ra quyết định hành chính đúng, hoặc người dân khởi kiện khi vụ việc đã hết thời hiệu khởi kiện.
Việc ủy quyền cho cấp dưới đại diện tham gia tố tụng làm ảnh hưởng không ít đến chất lượng tranh tụng tại tòa, cũng như chất lượng giải quyết án.
- Trong ảnh: TAND tỉnh xét xử một vụ án hành chính mà đại diện theo pháp luật của bên bị kiện là người được ủy quyền (Đứng ở phía bên trái. Ảnh có tính chất minh họa).
Tuy nhiên, đã có 3 trường hợp TAND Tối cao tuyên hủy 3 quyết định hành chính của Cục trưởng Cục thuế Bình Định vì đã ký quyết định trong thời gian chưa được bổ nhiệm lại chức Cục trưởng; đồng nghĩa với việc doanh nghiệp kiện các quyết định này thắng kiện.
Khoảng giữa tháng 6.2014, TAND TP Quy Nhơn cũng đã tuyên hủy các quyết định tạm giữ 11 xe ben sai quy định do Đội QLTT số 7 (thuộc Chi cục QLTT tỉnh) ban hành; đồng thời, tuyên buộc Đội này phải bồi thường thiệt hại gần 1,9 tỉ đồng cho các chủ phương tiện ở địa phương. Cho đến thời điểm này, vụ án này vẫn chưa được đưa ra xét xử phúc thẩm.
Còn nhiều khó khăn, vướng mắc
Luật TTHC tạo điều kiện thuận lợi cho người dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình khi cơ quan nhà nước thực thi nhiệm vụ không đúng quy định. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề chưa được Luật TTHC quy định rõ ràng, gây khó cho cơ quan tố tụng lẫn người dân.
Trong thực tế xét xử, tòa thường căn cứ vào quy định “chưa có đủ điều kiện để khởi kiện” để trả đơn khởi kiện của công dân hoặc đình chỉ vụ án khi đã thụ lý. Tuy nhiên, Luật lại chưa hướng dẫn cụ thể thế nào là “chưa có đủ điều kiện để khởi kiện”. Điều này đã dẫn đến việc tòa có thể tùy tiện trả đơn khởi kiện hoặc đình chỉ vụ án, gây ảnh hưởng đến quyền khởi kiện của đương sự.
Mặt khác, Điều 12 Luật TTHC quy định: “Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, tòa án tạo điều kiện để các đương sự đối thoại về việc giải quyết các vụ án”, song vẫn chưa có quy định ai có quyền yêu cầu đối thoại; trình tự, thủ tục đối thoại, thành phần tham gia phiên đối thoại.
Đối tượng bị khởi kiện của án hành chính thường là UBND các cấp, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước ra quyết định hành chính... Nhưng theo ông Trần Minh Quốc, Phó Viện trưởng Viện KSND tỉnh: “Đến nay, vẫn chưa thấy một chủ tịch UBND huyện nào ra tham gia tố tụng cả”. Hầu hết đối tượng bị khởi kiện đều không trực tiếp tham gia tại phiên tòa mà ủy quyền cho cấp dưới đại diện tham gia tố tụng (thường là Phòng TN-MT hoặc Thanh tra huyện, nhân viên cấp dưới...).
Các đối tượng bị khởi kiện thường ngại va chạm, né tránh trách nhiệm của mình, đặt mình ở vị trí cao hơn so với người khởi kiện. Một số trường hợp đại diện cơ quan nhà nước đã phản ứng hoặc có thái độ không hợp tác khi bị triệu tập ra tòa, gây khó khăn trong việc điều tra, thu thập chứng cứ
Việc này làm ảnh hưởng không ít đến chất lượng tranh tụng tại tòa, cũng như chất lượng giải quyết án không cao. Nhiều phiên tòa phải gia hạn xét xử, tạm hoãn nhiều lần. Ông Trần Minh Quốc phân tích: “Trong vụ án hành chính, đối thoại rất quan trọng, vì thông qua đối thoại, các bên có thể tự điều chỉnh. Theo đó, người khởi kiện có thể rút đơn kiện hoặc người bị khởi kiện rút quyết định hành chính. Lẽ ra, có những vụ sẽ được hòa giải thành ngay tại tòa, nhưng vì người được ủy quyền không đủ thẩm quyền quyết định có rút quyết định hành chính hoặc cải sửa hay không, nên đành phải tạm hoãn phiên tòa hoặc buộc giải quyết theo trình tự ban đầu”.
Không những vậy, các đối tượng bị khởi kiện thường ngại va chạm, né tránh trách nhiệm của mình, đặt mình ở vị trí cao hơn so với người khởi kiện. Một số trường hợp đại diện cơ quan nhà nước đã phản ứng hoặc có thái độ không hợp tác khi bị triệu tập ra tòa, gây khó khăn trong việc điều tra, thu thập chứng cứ; thậm chí không thèm trả lời bằng văn bản theo yêu cầu của cơ quan chức năng. Còn với thẩm phán trực tiếp thụ lý vụ án, do e ngại, sợ va chạm nên có tâm lý cầu toàn trong quá trình giải quyết.
NGUYỄN SƠN