Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIII: Góp ý Dự án Luật tổ chức chính quyền địa phương
Tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội (QH) khóa XIII, QH sửa đổi, bổ sung nhiều bộ luật, trong đó có những bộ luật đặc biệt quan trọng: Luật tổ chức QH sửa đổi, Luật tổ chức Chính phủ sửa đổi; xây dựng mới Luật tổ chức chính quyền địa phương (CQĐP)... Dưới đây là ý kiến phát biểu của đại biểu QH Trần Văn Bản (Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định) góp ý dự án Luật tổ chức CQĐP vào sáng nay, 24.11, trong phiên thảo luận tại hội trường.
Qua nghiên cứu dự thảo Luật tổ chức CQĐP, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban pháp luật của QH,. Báo cáo 454 về tổng kết thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, phường; Báo cáo 10 năm thi hành Luật Tổ chức HĐND và UBND, tôi xin góp ý một số vấn đề vào dự thảo Luật tổ chức CQĐP.Tiếp xúc với cử tri ở nhiều vùng miền, với nhiều dân tộc và tôn giáo, chúng tôi hiểu tâm tư nguyện vọng chung của nhân dân đều muốn có một CQĐP vững mạnh, thực sự của dân, do dân và vì dân. Từ khi thực hiện Hiến pháp năm 1959, hầu hết các cấp CQĐP đã thể hiện được vai trò, vị trí của mình, nhưng vẫn có những địa phương còn nhiều tồn tại, vướng mắc; sự phối hợp thực hiện nhiệm vụ chính trị giữa HĐND và UBND chưa chặt chẽ, có nơi HĐND còn mang tính hình thức, chưa thể hiện được là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân.
Đề nghị có HĐND ở tất cả các cấp chính quyền
Theo Hiến pháp năm 2013, Điều 27: Công dân đủ từ 18 tuổi trở lên có quyền được bầu cử và đủ 21 tuổi trở lên có quyền ứng cử vào QH, HĐND. Điều 115, Khoản 1: Đại biểu HĐND là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương; liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri, thực hiện chế độ tiếp xúc, báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của HĐND, trả lời những yêu cầu, kiến nghị của cử tri; xem xét, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Nếu không tổ chức HĐND quận và phường thì công dân ở quận và phường tự nhiên mất quyền công dân trong việc bầu cử ra người đại diện cho mình ở phường và quận; trong khi công dân ở xã và huyện đều được bầu cử đại biểu HĐND xã và huyện. Không có đại biểu HĐND phường và quận, công dân ở đây không có người đại diện để phản ảnh ý chí, nguyện vọng của mình với HĐND và CQĐP. Tuy trong thực tế vẫn còn một số HĐND mang tính hình thức, hoặc đại biểu HĐND chưa làm hết chức trách của mình, nhưng không phải tất cả, chúng ta cần củng cố tổ chức song song với bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đại biểu HĐND và khắc phục sửa chữa những tồn tại là được.
Về góc độ xã hội nếu không bầu cử đại biểu HĐND phường và quận tạo ra sự thiếu thống nhất, thiếu đồng bộ, gây ra tâm tư trong nhân dân giữa khu vực nông thôn và thành thị. Mặt khác việc bầu hoặc bổ nhiệm chức danh chủ tịch UBND, phê chuẩn các chức danh lãnh đạo xã và phường, quận và huyện cũng thiếu đồng bộ, chủ tịch UBND xã và huyện thì do HĐND bầu, còn chủ tịch UBND quận và phường do UBND cấp trên bổ nhiệm… Đây là một vấn đề lớn, hệ trọng, cần phải được xem xét một cách căn cơ, bài bản, thống nhất và đồng bộ để tạo ra sức mạnh của bộ máy CQĐP.
Vì những lý do trên, tôi đề nghị vẫn tổ chức HĐND các cấp như hiện nay. Khi đủ cơ sở cần phải bỏ HĐND cấp huyện thì thống nhất cả nước. Chúng ta cũng không thể áp dụng như Singapore hoặc các nước khác, vì ở những nước đó QH là chế độ nghị viện, còn Việt Nam thì QH, HĐND là đại diện cho các giai tầng xã hội. Từ những ý kiến trên, tôi đề nghị xây dựng Luật theo phương án 2, có HĐND ở tất cả các cấp chính quyền.
Thực hiện phân cấp giữa chính quyền địa phương các cấp (điều 5)
Đây là một vấn đề cực kỳ quan trọng và cần thiết, cần xác định được nhiệm vụ và quyền hạn của từng cấp CQĐP. Hiện nay, tổ chức CQĐP các cấp, thường là tỉnh có thì huyện có và xã có, chỉ khác ở qui mô; trong khi đó xã phường phải thực hiện tất cả mọi công việc do Trung ương ban hành và công tác quản lý xã hội thuộc xã phường mình, có những xã nhân khẩu tới 13.000 - 14.000 người; còn ở phường thì nhân khẩu cao nhất là 104.916 nhân khẩu như phường Bình Trị Đông A, quận Bình Tân - TP Hồ Chí Minh…, công việc thì rất nhiều, mà đội ngũ cán bộ lại chắp vá, không đủ cán bộ chuyên ngành, đây cũng là khó khăn của CQĐP, đã gây ra nhiều lỗ hổng trong quản lý...
Theo tôi, đối với cấp xã, khi phân cấp nên giao những công việc cụ thể triển khai thực thi pháp luật, về quản lý trật tự xã hội, về giải quyết mối quan hệ giữa nhân dân và chính quyền cấp xã; đặc biệt là mối quan hệ giữa HĐND và UBDN; còn các công việc chuyên môn khác do ngành dọc quản lý, tránh tình trạng quản lý vừa dọc vừa ngang như hiện nay, khi xảy ra sự cố thì không có người chịu trách nhiệm.
Cụ thể trong dự thảo Luật: Điều 5.1 “Phân cấp là việc cơ quan nhà nước cấp trên bằng văn bản pháp luật chuyển giao những nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền của mình cho CQĐP cấp dưới thực hiện một cách thường xuyên, liên tục”. Việc phân cấp chuyển giao những nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền của mình cho CQĐP cấp dưới thực hiện thường xuyên, liên tục hay có thời hạn là do tính chất công việc và yêu cầu nhiệm vụ của từng thời kỳ mà văn bản pháp luật đó quy định cụ thể, do đó tôi đề nghị chuyển cụm từ “bằng văn bản pháp luật” xuống phía dưới, và bỏ cụm từ “một cách thường xuyên, liên tục”. Đề nghị sửa là: “Phân cấp là việc cơ quan nhà nước cấp trên chuyển giao những nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền của mình cho CQĐP cấp dưới thực hiện bằng văn bản pháp luật”.
Thực hiện ủy quyền giữa CQĐP các cấp (điều 6)
Ủy quyền là việc chuyển giao công việc thuộc phạm vi của mình cho người khác. Đối với cơ quan nhà nước cấp trên ủy quyền cho CQĐP cấp dưới một số công việc của mình; việc ủy quyền đó được thể hiện bằng văn bản pháp luật, về thời gian và mức độ tùy theo từng tính chất công việc.
Đề nghị sửa như sau:
1. Ủy quyền là việc cơ quan nhà nước cấp trên giao cho CQĐP cấp dưới bằng văn bản pháp luật để thực hiện các công việc của mình trong khoảng thời gian nhất định, kèm theo các điều kiện cụ thể.
2. “Cơ quan nhà nước cấp trên hướng dẫn, giám sát, kiểm tra việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn đã ủy quyền cho CQĐP thực hiện”. Đề nghị bỏ cụm từ giám sát vì ở đây cấp trên hướng dẫn, kiểm tra là đúng với chức năng nhiệm vụ, còn giám sát là nhiệm vụ của các cơ quan tổ chức khác thực hiện.
Khi xây dựng Luật tổ chức CQĐP, cần phải đặc biệt quan tâm đến các yếu tố liên quan đến con người, nhân tố quyết định để phát triển xã hội, duy trì ổn định hay mất ổn định xã hội, là người đẩy thuyền hay lật thuyền, quyền năng đó thuộc về xử lý tình huống đúng - sai, và sự mạnh - yếu của CQĐP, nhất là cấp xã phường.
T.V.B