Hoàn thành xây dựng Bản đồ khảo cổ Bình Định:
Di tích khảo cổ đã có “bảo hiểm”
Bản đồ khảo cổ Bình Định ra đời (tại địa chỉ: baotangbinhdinh.vn) không chỉ là công cụ hữu ích trong truy cập, tìm hiểu về hệ thống di tích khảo cổ trên địa bàn tỉnh, mà quan trọng hơn - giúp địa phương quản lý và bảo tồn di sản hiệu quả.
Công cụ tìm hiểu và quản lý di tích
“Địa điểm: xã Tây Bình, huyện Tây Sơn. Loại hình di tích: di tích kiến trúc. Giai đoạn: cổ trung đại. Hiện trạng: Trong hệ thống di tích tháp Chàm Bình Định, tháp Dương Long là cụm tháp đồ sộ nhất, hoành tráng nhất và đẹp hiện còn trên đất Bình Định. Di tích còn 3 tháp, người Pháp gọi là tháp Ngà, người Việt gọi là tháp Dương Long theo tục danh của khu đồi. Cả 3 tháp được xây trên vùng đồi cao, phẳng, rộng, cách sông Côn khoảng 2km…”. Những thông tin như trên về di tích tháp Dương Long (kèm hình ảnh về tháp) sẽ hiển thị nếu người có nhu cầu tìm hiểu nhấp truy cập vào điểm di tích này trên bản đồ khảo cổ Bình Định. Cũng phân bố trên địa bàn huyện Tây Sơn, hiển thị cạnh tháp Dương Long, người truy cập sẽ dễ dàng tìm thấy 6 địa chỉ khảo cổ khác như tháp Thủ Thiện, phế tháp Rừng Cấm, phế tích gò tháp Lai Nghi (xã Bình Nghi); phế tháp Hòa Sơn (xã Bình Tường); phế tích gò tháp Tây Vinh (xã Tây Vinh) và phế tháp Phú Ân (xã Bình Tân).
Sau nhiều năm khảo sát, thu thập, chuẩn bị dữ liệu, trong đó mất hơn 1 năm để xây dựng bản đồ điện tử, ngày 21.11.2014, Bảo tàng Bình Định - đơn vị phát hành - đã tổ chức báo cáo nghiệm thu và đưa vào sử dụng Bản đồ khảo cổ Bình Định. Bước đầu, đã có 67 điểm di tích, phế tích khảo cổ ở 11 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh được đưa vào Bản đồ, con số này sẽ tiếp tục được cập nhật bổ sung. Di tích ở mỗi loại hình và giai đoạn được quy ước bằng những ký hiệu riêng, như dấu tròn màu đỏ: văn hóa Sa Huỳnh, hình vuông màu đen: văn hóa Chămpa - thành, hình tháp màu nâu: văn hóa Chăm pa - tháp… Tại mỗi điểm, khi được truy cập, người đọc sẽ được cung cấp những thông tin cơ bản về điểm khảo cổ đó, gồm: tọa độ, địa điểm, loại hình di tích, giai đoạn lịch sử, hiện trạng cùng hình ảnh kèm theo.
Xây dựng bản đồ khảo cổ được xem là giải pháp nhằm tránh xung đột giữa vấn đề bảo tồn văn hóa và nhu cầu quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội. Có bản đồ khảo cổ, nếu cần xây dựng công trình nào đi qua khu vực có di tích thì sẽ ưu tiên cho công tác khảo cổ trước, tránh tình trạng khai quật “chữa cháy” khi di tích bị xâm hại. Điều này hỗ trợ rất lớn cho chính quyền địa phương trong hoạch định phát triển kinh tế - xã hội trong thế hài hòa với quản lý, bảo tồn di sản văn hóa của địa phương.
Tiên phong xây dựng bản đồ khảo cổ
Xây dựng bản đồ khảo cổ là nhu cầu cần thiết trong bối cảnh đô thị hóa, khi mà nguy cơ di tích khảo cổ bị xâm hại, thậm chí xóa sổ ngày càng cao. Nhận thức tầm quan trọng của việc này, lập bản đồ khảo cổ cho mỗi địa phương đã được quy định thành luật (tại khoản 1 và 2 điều 37 Luật Di sản văn hóa). Tuy nhiên, đây vẫn là điều còn khá xa lạ với nhiều địa phương trên cả nước.
Với kinh phí thực hiện khá hạn hẹp (khoảng 300 triệu đồng) và tuy còn phải tiếp tục cập nhật, bổ sung, hoàn chỉnh, song Bình Định đã trở thành tỉnh đầu tiên ở khu vực miền Trung xây dựng được bản đồ khảo cổ cho địa phương mình. Cùng với bản đồ dưới dạng website, Bản đồ khảo cổ Bình Định còn được phát hành ở hình thức bản đồ giấy để phục vụ nhu cầu tìm hiểu. Giám đốc Bảo tàng Bình Định Đinh Bá Hòa - đơn vị phát hành Bản đồ khảo cổ Bình Định cho biết: “Bản đồ sẽ cung cấp cho giới nghiên cứu trên thế giới có nhu cầu tìm hiểu về khảo cổ Bình Định bức tranh tổng thể về số lượng, sự phân bố, đặc điểm, giá trị và hiện trạng nghiên cứu của từng di tích, phế tích. Bên cạnh đó, đây là công cụ hỗ trợ đắc lực cho chính quyền, ngành văn hóa quản lý, bảo tồn tốt hơn hệ thống di tích trên địa bàn. Trên cả nước, ngay cả các thành phố lớn, vẫn chưa có nhiều địa phương nhận thức đầy đủ tầm quan trọng để đầu tư cho công tác này. Có thể nói, Bình Định đã đi tiên phong trong quy hoạch, xây dựng bản đồ khảo cổ, thể hiện nhận thức đúng đắn, kịp thời và một thái độ trân trọng, ưu tiên cho bảo tồn văn hóa”.
SAO LY