Nhen nhóm niềm đam mê cho các “nhà sáng tạo nhí”
Lần đầu tiên Phòng GD&ĐT TP Quy Nhơn tổ chức cuộc thi sáng tạo KHKT cấp thành phố dành cho học sinh (HS) THCS. Dù số lượng sản phẩm tham gia còn khiêm tốn, nhưng đây là sân chơi bổ ích, giúp khơi dậy và phát huy tiềm năng sáng tạo của HS.
Được phát động từ đầu năm học 2014-2015, đến đầu tháng 12.2014 cuộc thi đã kết thúc với sự tham gia của 8 sản phẩm đến từ 7 trường THCS trên địa bàn, gồm: Quang Trung, Ghềnh Ráng, Lê Hồng Phong, Lương Thế Vinh, Ngô Văn Sở, Bùi Thị Xuân (mỗi trường 1 sản phẩm) và Ngô Mây (2 sản phẩm).
Yêu thích + quan sát thực tế
Đó gần như là công thức chung cho các sản phẩm tham gia cuộc thi lần đầu tiên được tổ chức này. “Hệ thống thu gom rác bãi biển” của HS Cao Anh Phương (lớp 8A4, Trường THCS Quang Trung) là sản phẩm đạt giải nhất.
Trò chuyện với cô bé nhỏ nhắn Cao Anh Phương, chúng tôi không khỏi bất ngờ với sự quan sát tinh tế cuộc sống để tạo ra sản phẩm mang tính ứng dụng cao. Từ những chuyến đi chơi biển cùng ba mẹ, Phương quan sát có rất nhiều rác thải vương vãi, nhưng việc thu gom chưa có máy móc, thiết bị hỗ trợ. Thấy các cô chú công nhân nhặt rác phải tiếp xúc trực tiếp với chất thải, cúi xuống, đứng lên rất vất vả nên Phương nảy ra ý tưởng thiết kế thiết bị nhặt rác bãi biển. Phương chia sẻ: “Thiết bị này sử dụng nguyên lý cánh tay đòn để kẹp rác, kết hợp động cơ truyền động bằng xích hoặc dây cu-roa đưa vào thùng chứa rác đặt trên xe. Thầy cô giáo, ba mẹ rất ủng hộ, hỗ trợ em hoàn thành ý tưởng”. Phương cho biết thêm: “Từ nhỏ, em đã mày mò làm quen với công nghệ bằng việc thiết kế những chi tiết nhỏ, ứng dụng trong các bộ đồ chơi của mình. Sau này, được tích lũy thêm kiến thức từ các môn học tự nhiên và công nghệ, em suy nghĩ nhiều đến những sản phẩm ứng dụng vào thực tế và rất thích nghiên cứu” - Phương tâm sự.
Theo Phó Trưởng phòng GD&ĐT TP Quy Nhơn Nguyễn Phương Nam, sản phẩm của HS Cao Anh Phương là một “gợi ý” rất đáng suy ngẫm để đưa vào sử dụng trong công việc thu gom rác bãi biển. Các sản phẩm còn lại cũng thể hiện sự tìm tòi, suy nghĩ của HS để ứng dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn.
Từ những bài học về môn Hóa học, qua quá trình thực hành trong phòng thí nghiệm, Phạm Ngọc Thắng (lớp 9A5, Trường THCS Lê Hồng Phong) phát hiện nhiều khí độc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Từ đó, ý tưởng làm “quạt hấp thụ khí độc trong phòng thí nghiệm” ra đời (đạt giải nhì). Cô Ngô Thị Thanh Phương, giáo viên dạy môn Hóa của Trường THCS Lê Hồng Phong, cho biết: “Ý tưởng của Thắng có tính khả thi cao nên thuyết phục được giáo viên và nhà trường hỗ trợ em hoàn thành sản phẩm. Từ chỗ chỉ để bảo vệ sức khỏe cho HS và giáo viên trong phòng thí nghiệm, sản phẩm quạt hấp thụ khí độc của Thắng còn có tính ứng dụng cao tại các phòng thí nghiệm nghiên cứu, bếp ăn…”.
Ngoài ra, sản phẩm “Máy cắt xốp” của HS Trường THCS Bùi Thị Xuân; “Thiết bị làm vệ sinh ống nghiệm, cửa kính, quạt điện” của HS Trường THCS Lương Thế Vinh… cũng có tính ứng dụng cao.
Kích thích sáng tạo
“Chúng tôi muốn nhen nhóm đốm lửa nhỏ - những sản phẩm nghiên cứu khoa học của HS sẽ góp phần nuôi dưỡng đam mê, kích thích sáng tạo nghiên cứu khoa học của giới trẻ. Đó là mong muốn của ngành Giáo dục, cũng như những người tâm huyết với sân chơi KHKT. Từ năm học này, cuộc thi KHKT dành cho HS THCS sẽ được ngành tổ chức định kỳ hằng năm”
Ông PHAN VĂN CHUNG, Trưởng phòng GD&ĐT TP Quy Nhơn.
Có thể thấy rằng, nếu được quan tâm tạo điều kiện, với sự hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên, nhà trường, ý tưởng của các em HS sẽ trở thành những sản phẩm hữu ích. Cuộc thi đã thể hiện rõ nguyên lý “học đi đôi với hành”; đồng thời thông qua đó đổi mới hình thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới phương pháp đánh giá HS.
Trường THCS Ngô Mây tham gia cuộc thi với 2 sản phẩm: “Tác dụng của lực điện từ lên khung dây dẫn có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường” của Nguyễn Hoàng Ngọc Hán - Nguyễn Đức Duy - đạt giải ba, và “Cách tạo ra dòng điện cảm ứng do hiện tượng cảm ứng điện từ” của Võ Đức Quang - Lương Huỳnh Quốc Huy - đạt giải khuyến khích. Phó Hiệu trưởng Trường THCS Ngô Mây Nguyễn Thanh Thiên cho biết, nhiều HS rất thông minh, có ý tưởng hay, quan trọng là giáo viên biết khơi “đúng chỗ” đam mê nghiên cứu để các em sáng tạo ra những thiết bị phục vụ cho nhiều nhu cầu khác nhau, từ học tập, làm việc, đến vui chơi, giải trí.
Đứng ở góc độ của một người vừa làm nghiên cứu khoa học vừa là phụ huynh HS, anh Cao Anh Phổ - ba của HS Cao Anh Phương, giảng viên Trường Cao đẳng Nghề Quy Nhơn, Giám đốc Trung tâm tự động ATC - chia sẻ: “Làm nghiên cứu khoa học đầu tiên là phải có niềm yêu thích, sau đó là quan sát thực tế cuộc sống để hình thành các ý tưởng sáng tạo nên những sản phẩm mang tính ứng dụng cao. Một sản phẩm nghiên cứu thành công sẽ tiếp lửa đam mê cho người thực hiện. Cuộc thi KHKT không chỉ là sân chơi bổ ích, đánh thức tiềm năng sáng tạo của lứa tuổi học trò mà còn góp phần đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT trong nhà trường, tạo điều kiện để các em áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn”.
THU HIỀN - LÊ PHƯƠNG