Đề cử xét tặng Nghệ nhân ưu tú: Cần tuyển chọn hợp lý
Hiện nay, các địa phương trong tỉnh đang lập hồ sơ nghệ nhân tiêu biểu đề cử xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực văn hóa phi vật thể. Để việc đề cử xét tặng danh hiệu lên các Hội đồng chuyên ngành Bộ VH-TT &DL đạt kết quả cao, cần có sự tuyển chọn hợp lý từ Hội đồng cấp tỉnh.
Nhiều nghệ nhân được đề cử
Sở VH-TT&DL đã lập danh sách 39 nghệ nhân ở 9 huyện, thị xã trong tỉnh đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ Nhất - năm 2015. Trong đó, có 12 nghệ nhân võ cổ truyền, 10 nghệ nhân bài chòi dân gian, 6 nghệ nhân hát bội, 3 nghệ nhân trình diễn nhạc cụ dân tộc Bana K’riêm, 2 nghệ nhân hát ru và hát hơmon, 1 nghệ nhân trình diễn dân ca dân nhạc H’rê, 1 nghệ nhân sưu tầm và nghiên cứu văn hóa Bana K’riêm, 1 nghệ nhân trình diễn nhạc cụ truyền thống, 1 nghệ nhân hát múa bả trạo, 1 nghệ nhân trình diễn trống trận Tây Sơn, 1 nghệ nhân làm nón ngựa Phú Gia.
Nghệ nhân Hồ Thanh Long (65 tuổi), thôn Bình Thái, xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước, bộc bạch: “Tôi đã 45 năm gắn bó hát múa bả trạo, trong đó có 10 năm đảm nhiệm nhân vật tổng sanh có vai trò quan trọng trong đội bả trạo của thôn tham gia biểu diễn trong lễ hội cầu ngư ở địa phương và các lễ hội, ngày hội ở huyện, tỉnh. Luôn tâm huyết truyền dạy cho các thế hệ sau để tiếp nối giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của người dân vạn chài. Thật bất ngờ, lại được vinh dự lập hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú”.
Tìm hiểu về danh sách ban đầu đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú ở nhiều tỉnh, thành khu vực miền Trung - Tây Nguyên, có thể thấy số lượng nghệ nhân được đề cử ở Bình Định có sự vượt trội so với Phú Yên (đề cử 7 nghệ nhân), Đà Nẵng (9 nghệ nhân), Quảng Ngãi (15 nghệ nhân), Gia Lai (15 nghệ nhân)… Điều này xuất phát từ bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử của vùng đất Bình Định, đã sản sinh nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc. Một nguyên nhân khác là từ sự vinh danh võ cổ truyền Bình Định là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đã tạo cơ sở cho các địa phương trong tỉnh đề cử các võ sư tiêu biểu xét tặng Nghệ nhân ưu tú ở loại hình “nghệ thuật trình diễn dân gian”.
Cần gương mặt tiêu biểu, đúng chất
UBND tỉnh đã có Quyết định số 3769 ngày 12.11.2014 về việc thành lập Hội đồng cấp tỉnh xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ Nhất - năm 2015. Danh sách, bản khai thành tích của 39 nghệ nhân đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử tỉnh (www.binhdinh.gov.vn) để lấy ý kiến nhân dân trong thời gian 15 ngày theo quy định. Vừa qua, cơ quan thường trực của Hội đồng cấp tỉnh là Sở VH-TT &DL cũng đã phối hợp tổ chức lấy ý kiến của cộng đồng dân cư nơi nghệ nhân đang cư trú, để đánh giá về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn của nghệ nhân đưa vào hồ sơ đề nghị xét tặng.
Theo Nghị định số 62 ngày 25.6.2014 của Chính phủ, thì người được xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú phải đáp ứng các tiêu chuẩn: Có phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống; tâm huyết, tận tụy với nghề, được đồng nghiệp và quần chúng mến mộ, kính trọng; đào tạo được cá nhân đang tham gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Có tài năng nghề nghiệp đặc biệt xuất sắc, có cống hiến to lớn, tiêu biểu cho sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của địa phương. Có thời gian hoạt động trong nghề từ 15 năm trở lên.
Nhìn vào danh sách 10 nghệ nhân bài chòi dân gian đề cử xét tặng ban đầu, thì 3 nghệ nhân cần được chọn đầu tiên là Lê Thị Đào (89 tuổi, xã Nhơn Phúc, thị xã An Nhơn), Nguyễn Thị Đức (63 tuổi, xã Cát Hưng, huyện Phù Cát), Nguyễn Thị Minh Liễu (48 tuổi, thị trấn Tuy Phước, huyện Tuy Phước). Đây là những nghệ nhân bài chòi cổ có thời gian gắn bó với di sản từ 30 - 74 năm, được giới chuyên môn trong và ngoài tỉnh đánh giá cao, được Hội Văn nghệ dân gian (VNDG) Việt Nam công nhận Nghệ nhân dân gian từ năm 2009. Một nghệ nhân cao tuổi khác cũng cần được quan tâm là cụ Phạm Nghiễm (84 tuổi, xã Hoài Hương, huyện Hoài Nhơn), dù chỉ được biết đến nhiều ở cộng đồng dân cư địa phương, nhưng đã có gần 60 năm hô hát và truyền dạy bài chòi dân gian. Cụ Nghiễm được Viện Âm nhạc ghi hình biểu diễn các kĩ năng làm hiệu, bài chòi kể, bài chòi lớp… phục vụ xây dựng hồ sơ quốc gia “Nghệ thuật bài chòi miền Trung Việt Nam” đề cử UNESCO công nhận là di sản thế giới.
4 huyện, thị xã trong tỉnh đã đề cử danh sách 12 nghệ nhân võ cổ truyền xét tặng Nghệ nhân ưu tú. Trong đó, có 3 huyện, thị xã đều chỉ lựa chọn 1 võ sư tiêu biểu để đề cử là Trương Văn Vịnh (xã Phước Sơn, huyện Tuy Phước), Lê Xuân Cảnh (phường Nhơn Hưng, thị xã An Nhơn), Hồ Sừng (xã Bình Thuận, huyện Tây Sơn). Riêng huyện Hoài Nhơn đã đề cử đến 9 nghệ nhân, dù phần lớn họ có kỹ năng và thành tích cống hiến chưa nổi trội so với nhiều võ sư ở các địa phương khác.
Sắp đến, Hội đồng cấp tỉnh sẽ tổ chức thẩm định hồ sơ, tiến hành xét chọn để lập danh sách đề cử chính thức cùng hồ sơ của các nghệ nhân đến Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ VH-TT&DL. Vì vậy, cần có sự đánh giá một cách chính xác để tuyển chọn hợp lý những gương mặt tiêu biểu xuất sắc, xứng đáng đại diện cho lực lượng nghệ nhân của tỉnh tham gia xét tặng Nghệ nhân ưu tú lần đầu tiên thành công.
Hoài Thu