Nghề vá lưới ở Hoài Hương
Không chỉ là “cần câu cơm” của ngư dân giữa mênh mông biển cả, tấm lưới còn gắn liền công việc mưu sinh thường nhật của nhiều gia đình làm nghề vá lưới ở xã Hoài Hương, huyện Hoài Nhơn.
Sau những đợt ra khơi dài ngày, khi tàu về, chị em làng chài lại dặm vá lưới, chuẩn bị cho chuyến ra khơi tiếp theo. Từ lâu, phụ nữ xã Hoài Hương đã lập thành nhóm vá lưới với nhau. Mỗi nhóm có khoảng 15 - 30 người, chủ yếu là gia đình các chị em nhà có tàu hoặc bạn tàu. Tháng 10 đến tháng 12 hằng năm - thời điểm mà tàu thuyền ít ra khơi để tránh không khí lạnh và biển động - được coi là mùa vá lưới chính.
Chộn rộn mùa vá lưới
Nghề vá lưới của các chị diễn ra hằng ngày như nông dân làm ruộng, đặc biệt vào những lúc tàu về bến đông đúc thì nhu cầu vá lưới càng tăng. Hiện tại, xã Hoài Hương có số lượng tàu cá khá lớn - 699 chiếc, nên số lượng lưới cần vá khá nhiều. Cả xã có khoảng 5 đội vá lưới chuyên nghiệp, họ nhận vá lưới cho tất cả các tàu thuyền trong xã.
Cô Trần Thị Điểm, 53 tuổi, thôn Thạnh Xuân Bắc, vừa thoăn thoắt vá lưới vừa cho biết: “Nghề vá lưới chỉ cần 1 cây ghim nhựa, 1 miếng thép hoặc gỗ cỡ 2 ngón tay, 1 cái kéo cắt lưới là đủ. Nghề vá lưới có vẻ đơn giản móc lưới chéo qua chéo lại nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ cao, vì những móc lưới cần phải chặt tay tại các mối nối giúp đường lưới không chạy khi lưới được bung xuống biển. Người vá lưới phải cẩn trọng và chịu khó, ai không có được 2 đức tính này thì khó theo nghề”.
Theo kinh nghiệm của nhiều chủ tàu cá, lưới bị rách nhiều nhất là khi đánh bắt cá hố vào tháng 5-6 âm lịch. Thường mỗi tàu cá, đều có sổ tay ngư trường để giúp ngư dân biết nên đánh bắt loại cá gì, ở đâu. Năm nay, biển động chậm hơn mọi năm nhưng mạnh, nên mọi người sử dụng lưới chòng để đánh bắt. Lúc thay đổi ngư trường mới, tàu gặp phải gió, chỗ có nhiều san hô, nước chảy xiết thì lưới cũng rách nhiều, vì vậy mà nhu cầu vá lưới mùa biển động tăng cao.
Nghề sống được
Ở các làng biển, đàn ông lên thuyền ra khơi đánh cá thì phụ nữ ở nhà vun vén nhà cửa, chăm con nội trợ và thỉnh thoảng vá lưới nhà hoặc lưới bạn thuyền. Những năm gần đây, nghề đánh bắt ngày càng khó khăn, ít ổn định, phụ nữ trong nhà cũng ghé vai gánh vác gánh nặng kinh tế gia đình cùng chồng.
Đến với “cái nghiệp” vá lưới thuê đủ các thành phần lứa tuổi (từ 15 - 60 tuổi), nhưng nhiều nhất vào khoảng 30 - 40 tuổi, đa phần có hoàn cảnh khó khăn. Nhiều người đã gắn bó với cái nghề này hơn nửa đời người và nghề vá lưới trở thành thu nhập chính cho gia đình.
Cô Phạm Thị Mần, 55 tuổi, thôn Ca Công Nam, đã ba mươi mấy năm làm cái việc vá lưới thuê. 20 năm trước, chồng bỏ đi biệt tích, cô gồng gánh nuôi 2 con, nhưng cũng không đủ khả năng cho con ăn học, đến lớp 10 đều ở nhà làm bạn tàu đi biển kiếm thêm thu nhập. Cũng có trường hợp vá lưới chính là điểm tựa cho những giấc mơ đại học, đổi đời. Cô Trần Thị Thanh, 47 tuổi, thôn Thạnh Xuân Bắc, chồng mất sớm, một mình nuôi cha già với 3 con ăn học (2 em đang học đại học và 1 em đang học lớp 7). Cô Thanh tâm sự: “Gánh nặng mưu sinh, trách nhiệm làm cha mẹ, dù cực nhọc cũng cố gắng nuôi các con ăn học thành tài. Đời mình đã khổ, chỉ mong các con có cuộc sống tốt hơn. Để tăng thu nhập, nửa tháng tôi vá lưới ở quê, nửa tháng theo tàu vào miền Nam vá lưới, đi xa thì tiền công được gấp đôi”.
Trong nhóm vá lưới có cô gái còn rất trẻ, mới 18 tuổi nhưng Lê Thị Bích Xuân ở thôn Ca Công đã có 3 năm kinh nghiệm vá lưới. Em bỏ nhỏ: “Nhà có 4 anh chị em nhưng cuộc sống khó khăn, bố mẹ không có tiền cho học, nên các em đã sớm rời ghế nhà trường để bước ra đời bươn chải với cuộc sống mưu sinh”.
Vá lưới là nghề hầu hết được chị em dân chài chọn để làm, vì họ tiếp xúc với lưới cá từ nhỏ. Thu nhập từ nghề vá lưới tương đối ổn định 100 ngàn đồng/người/ngày. Muốn kiếm thêm thu nhập, nhiều nhóm đi vào Vũng Tàu, Tiền Giang, Cà Ná,… nơi có tàu địa phương neo đậu để vá lưới.
Từ bàn tay khéo léo của họ, những tấm lưới biển lại lành lặn mỗi lần ra khơi. Hình ảnh từng nhóm phụ nữ ngồi trải dài theo tấm lưới cẩn thận đưa ghim vá lưới đã trở thành nét riêng của làng chài. Từ đôi tay thoăn thoắt của các chị em ở phía “hậu phương”, những chuyến tàu vững vàng ra khơi và trở về nặng cá, tôm.
Ông Võ Hồng Kha (xã Hoài Hương), chủ một hộ vá lưới lâu năm, cho biết: Thu nhập từ nghề vá lưới không cao nhưng đã giải quyết được việc làm cho khoảng 500 phụ nữ trong xã. Hiện tại hộ nhà ông có khoảng 10 người làm thường xuyên với mức thu nhập ổn định 3 triệu đồng/người/tháng và 20 người nhận lưới về nhà vá.
MỸ HẠ