Thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã: Nhiều thay đổi sát thực tế
Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã (sau đây gọi tắt là Bộ tiêu chí) được áp dụng để đánh giá các hoạt động bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân của toàn xã, phường, thị trấn (gọi chung là xã), chứ không chỉ đánh giá hoạt động của trạm y tế (TYT). Trước tình hình triển khai còn gặp không ít khó khăn, Bộ Y tế đã đưa ra nhiều thay đổi.
Tỉ lệ đạt chưa cao
Ngày 25.12.2014, UBND tỉnh đã ban hành quyết định công nhận 95 xã đạt Bộ tiêu chí năm 2014. Trong đó có 52 xã đã được công nhận năm 2012 và 2013, tiếp tục duy trì thực hiện đạt Bộ tiêu chí năm 2014; cùng 43 xã mới thực hiện đạt năm 2014.
Đến nay, toàn tỉnh có 95 xã đã đạt Bộ tiêu chí, đạt tỉ lệ 59,7%. Dẫn đầu là TP Quy Nhơn với 21/21 xã đạt Bộ tiêu chí; tiếp theo là thị xã An Nhơn (13/15), huyện Tuy Phước (10/13), huyện Hoài Nhơn (13/17), huyện Phù Cát (11/18), huyện Tây Sơn (8/15), huyện An Lão (4/10), huyện Hoài Ân (6/15), huyện Phù Mỹ (7/19), huyện Vĩnh Thạnh (2/9). Đặc biệt, đến thời điểm này duy nhất huyện Vân Canh chưa có xã nào đạt Bộ tiêu chí.
Theo Phó Giám đốc Trung tâm Y tế (TTYT) huyện Vân Canh Lang Đình Bính, tất cả 7 xã, thị trấn của huyện đều gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện Bộ tiêu chí. Khó khăn đầu tiên phải kể đến là cơ cở vật chất. Tạm thời, các TYT cơ bản đảm bảo được chất lượng phòng khám và trang thiết bị, nhưng thiếu nhà kho, nhà xe, nhà bếp. TYT xã Canh Liên xây dựng từ năm 2002 đã xuống cấp trầm trọng, tiêu chuẩn về phòng ốc, trang thiết bị đều không đạt. Các loại thuốc theo danh mục quy định có tới 5/7 xã đạt dưới 70%. Nguồn nhân lực tại mỗi trạm có đủ 5-6 biên chế theo quy định và mỗi trạm đều có bác sĩ, nhưng không có loại trang thiết bị nào theo quy định đối với TYT có bác sĩ. “Nguồn cơn” cũng vẫn là điệp khúc cũ: thiếu kinh phí!
Tại Vân Canh, TYT xã Canh Hòa là trạm duy nhất thiếu nước sinh hoạt. Mặc dù trạm đã thử đào giếng 3 lần nhưng không có nước hoặc có nước rất ít, chỉ sử dụng trong thời gian ngắn vào mùa mưa. “Từ tháng 3 đến tháng 9 hầu như phải đi xin nước nhà dân để dùng, chính vì vậy mà vườn thuốc nam của trạm thiếu nước tưới, luôn trong tình trạng khô héo, hoặc không phát triển”, Trưởng TYT xã Canh Hòa Đinh Văn Long cho biết.
Nhiều thay đổi tích cực
Nhận thấy Bộ tiêu chí được ban hành theo Quyết định số 3447/QĐ-BYT có nhiều điểm chưa sát thực tế cuộc sống, ngày 7.11.2014, Bộ Y tế ra Quyết định 4667/QĐ-BYT về việc ban hành Bộ tiêu chí giai đoạn đến năm 2020. Theo Quyết định 4667, Bộ tiêu chí có 10 tiêu chí: chỉ đạo, điều hành công tác chăm sóc sức khỏe; nhân lực y tế; cơ sở hạ tầng TYT xã; trang thiết bị, thuốc và phương tiện khác; kế hoạch - tài chính; y tế dự phòng, phòng chống HIV/AIDS, vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm; khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng và y học cổ truyền; chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em; dân số - kế hoạch hóa gia đình; truyền thông - giáo dục sức khỏe. 10 tiêu chí này chia ra 46 chỉ tiêu cụ thể, giảm 4 chỉ tiêu so với Quyết định số 3447.
Theo bác sĩ Hà Anh Thạch, Phó trưởng phòng Nghiệp vụ Y (Sở Y tế), điểm mới đáng kể nhất của Bộ tiêu chí là phân vùng các xã theo khoảng cách địa lý, địa hình, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Chẳng hạn, vùng 1 là phường, thị trấn khu vực đô thị; xã đồng bằng, trung du có khoảng cách từ TYT đến bệnh viện, TTYT hoặc phòng khám đa khoa khu vực gần nhất dưới 3km. Nếu khoảng cách này là từ 3 đến dưới 15km thì thuộc vùng 2, từ 15km trở lên thì thuộc vùng 3. Với các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo có khoảng cách từ TYT đến bệnh viện, TTYT hoặc phòng khám đa khoa khu vực gần nhất dưới 5km thì thuộc vùng 2, nếu từ 5km trở lên thì thuộc vùng 3…
“Chính cách phân vùng hợp lý đó là cơ sở để đưa ra những thay đổi căn bản trong chức năng, nhiệm vụ chính của TYT xã. Cụ thể, các trạm ở vùng 1 và 2 không bắt buộc có điều trị nội trú, đỡ đẻ thường, kỹ thuật phụ sản, kỹ thuật nhi; các trạm ở vùng 1 không bắt buộc có vườn cây thuốc nam, không bắt buộc cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình”, bác sĩ Thạch phân tích.
Bên cạnh đó, Bộ tiêu chí mới còn có một số điểm thay đổi khác, như đưa ra yêu cầu cao hơn về chỉ tiêu tỉ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế. Nếu tỉ lệ này đạt dưới 70% thì chỉ được 1 điểm, từ 70% đến dưới 75% mới được 2 điểm; trong khi trước đây chỉ cần từ 60-70% là được 2 điểm, trên 70% là 4 điểm.
Đáng chú ý, điều kiện để xã được công nhận thực hiện đạt Bộ tiêu chí được hạ thấp hơn. Trước đây, yêu cầu đặt ra là mỗi xã phải đạt trên 90 điểm và không bị “điểm liệt”. Nay, số điểm tối thiểu cần thiết được giảm còn 80 điểm. “Với sự thay đổi có phần “thoáng” hơn này, thời gian tới số xã đạt Bộ tiêu chí ở tỉnh ta sẽ được bổ sung đáng kể”, bác sĩ Thạch nhận định.
BÌNH PHƯƠNG - MỸ HẠ