Một đời đam mê, tâm huyết với bả trạo
Nói đến đội bả trạo Bình Thái (thôn Bình Thái, xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước), không thể không nhắc đến vai trò của nghệ nhân Hồ Thành Long, tổng sanh của đội. Ông cũng là 1 trong 39 nghệ nhân của tỉnh được đề cử xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú.
Tính đến nay, nghệ nhân Hồ Thành Long (SN 1949, tại thôn Bình Thái, xã Phước Thuận) đã có 45 năm gắn bó với bả trạo. 66 tuổi đời lại có tới 45 tuổi nghề- đây thật sự là “con số ấn tượng”. Và nó đã được ghi trong hồ sơ đề cử xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú của ông với ghi chú- “có thời gian hoạt động di sản (thực hành, truyền dạy) 45 năm!”.
Từ thế kỷ 17, bả trạo đã được truyền lưu ở Bình Thái với nhiều nét cá biệt độc đáo và từ đó trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây. Sống trong không gian bả trạo ấy, Hồ Thành Long đã sớm yêu thích nghệ thuật hát múa dân gian này. Yêu thích rồi đam mê, ngay từ lúc còn trẻ, ông chủ động tìm đến những ông bầu bả trạo nổi tiếng một thời như nghệ nhân Bành Kỷ, nghệ nhân Năm Học để “tầm sư học nghề”. Giai đoạn chuyên chú học tập và rèn luyện này kéo dài gần 7 năm trời ròng rã.
Đội bả trạo Bình Thái có 24 thành viên chính (đảm nhiệm các nhân vật gồm: tổng sanh, tổng lái, tổng cờ, tổng thương, 2 bồ hổ, 2 lồng đèn, 16 trạo phách). Tổng sanh (có nơi gọi là tổng mũi, tổng tiền) là người điều khiển vở diễn hát múa bả trạo. Đây là một nhân vật nghiêm trang, toát lên tác phong của người điều khiển, giữ vai trò nhạc trưởng trong quá trình biểu diễn bả trạo. Am hiểu sâu sắc về nghệ thuật bả trạo, chất giọng trời phú “vang như chuông”, tác phong nghiêm trang nghệ nhân Hồ Thành Long giữ vai trò tổng sanh ở Đội bả trạo Bình Thái.
Mỗi khi đội bả trạo Bình Thái xuất hiện biểu diễn ở đâu, người ta lại thấy nghệ nhân Hồ Thành Long trong hình ảnh quen thuộc: tổng sanh mặc trang phục màu cam, đầu chít khăn, tay cầm cặp sanh (hai thanh gỗ) gõ vào nhau để báo hiệu, điều khiển, cắt nhịp đoạn hát. “Suốt quá trình biểu diễn của một buổi hát múa bả trạo phụ thuộc nhiều vào vai trò điều khiển của người tổng sanh thể hiện qua nhịp gõ. Nếu tổng sanh gõ sai, sẽ làm các vai diễn bị lệch lạc, người hát hát sai giọng. Ý thức được nhiệm vụ, vai trò của mình, tôi nỗ lực rèn luyện nhịp gõ để gõ trúng, gõ hay, hòa nhịp đồng điệu với các thành viên trong đội”, nghệ nhân Hồ Thành Long tâm sự.
Có bề dày truyền thống và nét độc đáo riêng, đội bả trạo Bình Thái vinh dự góp mặt biểu diễn tại nhiều chương trình nghệ thuật về văn hóa dân gian miền biển ở trong, ngoài tỉnh. Không chỉ thường đại diện cho huyện Tuy Phước tham gia biểu diễn tại các kỳ Ngày hội văn hóa - thể thao miền biển cấp tỉnh, đội bả trạo Bình Thái còn được tỉnh “chọn mặt gửi vàng” mỗi khi cần giới thiệu về bả trạo Bình Định tại các sự kiện ngoài tỉnh như Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc Việt Nam khu vực miền Trung- Tây Nguyên (năm 2011), Festival Thủy sản Việt Nam (năm 2014)…
Mới đây nhất, đội bả trạo Bình Thái cũng đã biểu diễn tại chương trình Lễ hội đường phố - Liên hoan quốc tế Võ cổ truyền Việt Nam lần thứ V - Bình Định 2014. Nói về cảm xúc khi được tham gia, giới thiệu nghệ thuật bả trạo của quê hương đi xa, tổng sanh Hồ Thành Long tâm sự: “Được mời, chọn biểu diễn tại các sự kiện lớn cũng đồng nghĩa với nét đặc sắc của bả trạo Bình Thái cũng như uy tín nghệ thuật của đội được thừa nhận, thành viên trong đội nói riêng, người dân Bình Thái nói chung rất vui và tự hào, càng nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy di sản này”.
Với tài năng và đóng góp của nghệ nhân Hồ Thành Long cho bả trạo, ông được chọn vào danh sách 39 nghệ nhân của tỉnh đề nghị (hội đồng các cấp) xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể (lần thứ 1, đợt 1 - năm 2015). Ở loại hình di sản bả trạo, nghệ nhân Hồ Thành Long cũng là đại diện duy nhất được đề cử xét tặng.
HẠ LY