Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước: Cơ hội và thách thức
Ðến cuối năm 2014, tỉnh ta đã hoàn thành cổ phần hóa (CPH) 44 doanh nghiệp nhà nước (DNNN) trong phương án tổng thể về sắp xếp DNNN giai đoạn 2012-2015 được Chính phủ phê duyệt. Ðây là một trong những giải pháp đổi mới DNNN, giúp các doanh nghiệp này năng động hơn, vươn lên nắm bắt thị trường, thể hiện được vai trò trong nền kinh tế thị trường.
Năm 2014, 6 DN hoạt động công ích và hoạt động trên địa bàn miền núi là những đơn vị cuối cùng trong tỉnh được CPH, gồm: Công ty TNHH Môi trường đô thị Quy Nhơn; Công ty TNHH Công viên Cây xanh và Chiếu sáng đô thị Quy Nhơn; Công ty TNHH Quản lý sửa chữa đường bộ Quy Nhơn; Công ty TNHH Tổng hợp Vân Canh; Công ty TNHH Tổng hợp Vĩnh Thạnh và Công ty TNHH một thành viên Cấp thoát nước Bình Định. Đến nay, 5/6 DN đã tổ chức đại hội cổ đông.
Hiệu quả sau CPH
Công ty cổ phần Nước khoáng Quy Nhơn được CPH vào cuối năm 2009. Khi thực hiện CPH, DN phải thay đổi cả hình thức quản trị lẫn chiến lược đầu tư sản xuất, kinh doanh (SXKD). Đến nay, Công ty đã đa dạng hóa sản phẩm với 15 loại nước khoáng và nước ngọt mang thương hiệu Chánh Thắng; thị trường tiêu thụ sản phẩm được mở rộng, trọng điểm là các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên. Sau 5 năm CPH, doanh thu của DN từ 60 tỉ đồng tăng lên gần 170 tỉ đồng; lợi nhuận hằng năm tăng gấp 3 lần, cổ tức chi trả cho các cổ đông trên 15%/năm; thu nhập bình quân của CBNV Công ty hơn 5 triệu đồng/người/tháng.
Ông Nguyễn Văn Thịnh, Giám đốc Công ty cổ phần Nước khoáng Quy Nhơn, chia sẻ: “Có nhiều lý giải cho những thành công đó, nhưng quan trọng nhất là sự thông thoáng, “cởi trói” về mô hình quản lý, cũng như sự chủ động trong mô hình hoạt động khi tiến hành CPH”.
Tái cơ cấu DN được đánh giá đã mang lại “luồng gió mới” cho các DNNN vốn nặng sức ỳ trong việc bứt phá để phát triển. Tháng 5.2014, Sở Tài chính đã thực hiện đánh giá tình hình hoạt động SXKD năm 2013 của các DN, trong đó có 33 DN đã CPH. Kết quả cho thấy, hoạt động SXKD của đa số DNNN sau khi CPH có hiệu quả hơn, lợi nhuận sau thuế tăng; năng suất lao động, tiền lương bình quân cũng tăng đáng kể. Tính riêng tổng doanh thu của các DN này đạt gần 6.500 tỉ đồng, nộp ngân sách hơn 287 tỉ đồng và tạo việc làm ổn định cho hơn 6.300 lao động, với mức thu nhập bình quân 4,1 triệu đồng/người/tháng.
“Quan trọng là các DN đã cải thiện đáng kể về quy mô vốn; công tác quản lý và cung cách làm ăn thể hiện rõ sự năng động, nhạy bén với cơ chế thị trường. Mặt khác, cơ cấu DNNN đã và đang chuyển đổi theo hướng chỉ nắm giữ những ngành, lĩnh vực then chốt và địa bàn quan trọng, chiếm thị phần đủ lớn đối với các sản phẩm và dịch vụ chủ yếu” - ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Giám đốc Sở Tài chính, kiêm Phó trưởng Ban Đổi mới và Phát triển DN tỉnh, cho biết.
Để tái cơ cấu DNNN thành công
CPH được xem là một bước tiến lớn ảnh hưởng đến cấu trúc quản trị của DNNN, qua đó tăng sức cạnh tranh của các DN. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Hưng cũng thừa nhận hiện vẫn tồn tại những khó khăn nhất định, đặc biệt là các DN hoạt động công ích, hoạt động trên địa bàn miền núi không có lợi nhuận hoặc lợi nhuận thấp, không thu hút được các nhà đầu tư bên ngoài.
Năm 2014, Công ty TNHH Môi trường đô thị Quy Nhơn là một trong 6 DNNN tiến hành CPH. Giá trị thực tế của DN được xác định là 34,271 tỉ đồng (tương ứng 3.427.100 cổ phần); trong đó Nhà nước nắm giữ 57%, bán ưu đãi cho người lao động 22,3% và bán đấu giá 20,7%; song đến nay mới bán đấu giá ra công chúng 1.000 cổ phần (chiếm 0,03% so với vốn điều lệ và chỉ đạt 0,15% so với phương án); trong khi cổ phần bán ưu đãi cho người lao động cũng chỉ được 10,07%. Như vậy, Nhà nước hiện vẫn nắm giữ 89,9% cổ phần. Trước thực tế này, ngày 2.12.2014, UBND tỉnh đã có quyết định điều chỉnh phương án CPH công ty và sẽ tiếp tục bán phần vốn nhà nước còn lại.
Theo bà Trần Thị Kim Anh, kế toán trưởng Công ty TNHH Môi trường đô thị Quy Nhơn, doanh thu từ trước đến nay của đơn vị phần lớn do ngân sách cấp, một phần rất nhỏ là thu dịch vụ. Vì thế, bây giờ nói chuyện bán vốn ra bên ngoài là cả vấn đề!
Đây cũng là nỗi niềm chung của các DNNN thực hiện CPH trong năm 2014. Bởi, tính đến thời điểm hiện tại, Công ty TNHH Tổng hợp Vĩnh Thạnh mới bán đấu giá ra bên ngoài 600 cổ phần, đạt 0,77% so với phương án xây dựng về vốn điều lệ quy định Nhà nước nắm giữ. Nhỉnh hơn một chút, nhưng số cổ phần Công ty TNHH Tổng hợp Vân Canh bán ra bên ngoài cũng chỉ dừng ở con số 3.100, đạt 7,2% so với phương án.
Ông Nguyễn Văn Hưng phân tích: “Rõ ràng, việc thực hiện chủ trương CPH ở các DN này chưa đạt được mục đích cuối cùng. Bởi, công ty cổ phần nhưng Nhà nước chiếm phần lớn trong vốn điều lệ thì khó đổi mới được quản trị và phương hướng SXKD. Khó khăn này của các DN, tỉnh đã nhìn thấy, lường trước và đề nghị Chính phủ dời CPH DN công ích, hoạt động miền núi sau năm 2015. Tuy nhiên, chúng ta phải thực hiện đúng theo lộ trình, và thực tế các DN này đã hoàn thành việc CPH trong năm 2014”.
Mặc dù vậy, vấn đề đặt ra lúc này là, các công ty cổ phần làm thế nào để thu hút các nhà đầu tư. Theo ông Hưng, các DN cần phải xây dựng chiến lược phát triển bền vững, mang tính khả thi cao, đảm bảo cho quá trình triển khai thực hiện được thuận lợi. Tái cấu trúc DN, tập trung vào các yếu tố nâng cao năng suất lao động, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, nâng cấp khả năng quản trị... Mặt khác, DN cần chứng tỏ được khả năng tổ chức sử dụng vốn có hiệu quả thông qua các dự án đầu tư, kế hoạch SXKD có triển vọng, nhằm tạo ra sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.
THU HIỀN