Tầm soát nguy cơ tiền đái tháo đường và đái tháo đường: Hiệu quả từ truyền thông trực tiếp
Không phải là bệnh lây nhiễm, nhưng đái tháo đường (ĐTĐ) ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống nếu người bệnh không phát hiện bệnh kịp thời, không tuân thủ phác đồ điều trị. Tuy nhiên việc vận động, tuyên truyền cho các đối tượng nguy cơ cao vẫn còn nhiều khó khăn.
Trước tình hình trên, Trung tâm Truyền thông- Giáo dục sức khỏe tỉnh đã triển khai đề tài nghiên cứu: “Thăm hộ gia đình kết hợp với tầm soát nguy cơ tiền ĐTĐ và ĐTĐ type 2 ở đối tượng trên 45 tuổi tại một phường, xã TP Quy Nhơn”.
Người bệnh cần được thăm khám
Đề tài được triển khai trong 2 năm 2013-2014, tại phường Trần Hưng Đạo, TP Quy Nhơn, với mục tiêu phát hiện thêm bệnh nhân ĐTĐ trong cộng đồng bằng cách phổ biến thang điểm VNDRISC (công cụ có giá trị để tầm soát tiền ĐTĐ và ĐTĐ type 2 trong cộng đồng người Việt Nam ≥45 tuổi). Đồng thời, qua đó trang bị kiến thức cơ bản cho những người mới được phát hiện ĐTĐ hoặc tiền ĐTĐ thông qua 3 loại hình truyền thông: thăm hộ gia đình, gửi thư cung cấp thông tin, mời tham dự buổi truyền thông.
Phương pháp nghiên cứu can thiệp cộng đồng với hình thức kết hợp thăm hộ gia đình bệnh nhân bị ĐTĐ thông qua truyền thông trực tiếp nhằm khuyến khích người thân trong gia đình chăm sóc người bệnh; đồng thời trang bị kiến thức phòng bệnh ĐTĐ hiệu quả tại hộ gia đình.
Bà Trần Thị Huệ, 78 tuổi, khu vực 3, cho biết: “Lúc trước thỉnh thoảng cũng đi khám sức khỏe nhưng chỉ biết là mình bị tăng huyết áp thôi, tôi dùng thuốc tăng huyết áp hàng ngày theo hướng dẫn của bác sĩ. Hôm vừa rồi các cô ở Trạm y tế có tới nói tôi đi đến Trạm y tế để được khám bệnh miễn phí xem có bị tiểu đường hay không. Tới đó xét nghiệm thì bác sĩ cho biết là tôi bị tiểu đường, bác sĩ dặn tôi đến bệnh viện khám để được cho thuốc”. Bà Huệ đã đến bệnh viện khám và bác sĩ bệnh viện kết luận bà bị tiểu đường và cho thuốc uống.
Ông Tạ Quang Vinh, 61 tuổi, khu vực 7, tâm sự: Tôi phát hiện mình bị tiểu đường cách đây 4 năm rồi, tôi cũng thường xuyên đi khám và xét nghiệm đường huyết theo chỉ định của bác sĩ, chế độ ăn uống thì bác sĩ hướng dẫn thế nào mình thực hiện theo thế đó. Nói chung đã mắc bệnh tiểu đường rồi thì mình phải tuân thủ các chỉ định của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe, nhất là phải đi khám sức khỏe định kỳ để kiểm tra đường huyết của mình”.
Cần nhân rộng mô hình
Về phương thức tiếp cận, do số người dân trên 45 tuổi - thuộc nhóm có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tại phường Trần Hưng Đạo quá lớn (ước tính 600 người) so với khả năng nghiên cứu và mức chi phí bỏ ra, nên nhóm thực hiện đề tài nghiên cứu mời khảo sát khoảng 300 người. Có 10 cộng tác viên tham gia được đào tạo về phương pháp tiến hành đề tài và kỹ năng truyền thông. Cộng tác viên đi đến từng hộ gia đình và cho biết trên 80% hộ dân ủng hộ hình thức thăm hộ gia đình để phát hiện bệnh trạng của họ.
Với nội dung các buổi thăm hộ gia đình tập trung vào các công việc như nêu tình hình bệnh ĐTĐ, tác hại nhiều mặt của căn bệnh này, tầm quan trọng của việc xét nghiệm đường huyết… Buổi thăm hộ gia đình được xem là thành công nếu đối tượng cam kết đi xét nghiệm đường huyết ở một cơ sở y tế do họ tự lựa chọn.
Qua truyền thông, hầu hết đối tượng đều nắm bắt được những kiến thức cơ bản do các báo cáo viên trình bày. Họ chấp nhận thực hiện điều trị theo phác đồ bao gồm chủ yếu là chế độ ăn uống phù hợp, luyện tập thể dục, thể thao đúng mức, một số trường hợp cần dùng thuốc theo chỉ định của thầy thuốc. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện trong thực tế gặp phải một số rào cản, đó là sự hạn chế khi tiếp cận (do khả năng nghe và tiếp thu), sự bất thuận lợi khi phải di chuyển (do phương tiện đi lại, do thiếu người đưa đi xét nghiệm) và thiếu chi phí.
Đề tài “Thăm hộ gia đình kết hợp với tầm soát nguy cơ tiền ĐTĐ và ĐTĐ type 2 ở đối tượng trên 45 tuổi tại một phường, xã TP Quy Nhơn” được đánh giá cao tại Hội nghị khoa học của ngành Y tế tỉnh lần thứ VIII vừa được tổ chức. Theo bác sĩ Trần Như Luận, Giám đốc Trung tâm Truyền thông- Giáo dục sức khỏe tỉnh, Chủ nhiệm đề tài, kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở để đề xuất các giải pháp hiệu quả trong việc phát triển nhân rộng tầm soát ĐTĐ trong thời gian đến trên địa bàn thành phố và có thể nhân rộng ở một số huyện.
LÊ THẢO