Hoạt động KH&CN cấp huyện: Những kết quả tích cực và bài toán nhân lực
Năm 2014, nhiều mô hình khoa học và công nghệ (KH&CN) được áp dụng vào thực tiễn sản xuất, đời sống đạt hiệu quả cao; hoạt động sở hữu trí tuệ hỗ trợ việc sản xuất, quảng bá các đặc sản địa phương đắc lực. Tuy nhiên, các huyện tiếp tục loay hoay với bài toán nhân lực quản lý KH&CN.
Dấu ấn trong đời sống
Dừa là cây trồng chủ lực của huyện Hoài Nhơn, từng bị ảnh hưởng nhiều về năng suất do bọ cánh cứng gây hại. Ngành chức năng của huyện đã triển khai mô hình nhân nuôi bọ đuôi kìm phòng trừ bọ cánh cứng hại dừa (sau 2 tháng thả nuôi đã giảm tỉ lệ diện tích tàu lá non bị hại từ 30% còn 5%, và 3 tháng sau đã không còn bọ dừa gây hại); đồng thời phối hợp với Viện Nghiên cứu dầu và cây có dầu, Trại dừa Đồng Gò (tỉnh Bến Tre) trồng thí điểm giống dừa xiêm có năng suất cao.
Khi quyền sở hữu được xác lập, các sản phẩm đặc sản địa phương Phù Mỹ như cây kiệu đã tìm được “chỗ đứng” trên thị trường ngoài tỉnh.
- Trong ảnh: Nông dân Phù Mỹ bán sản phẩm kiệu cho thương lái.
Ông Nguyễn Chí Công, Trưởng phòng Kinh tế huyện Hoài Nhơn, cho biết: “Nhiều mô hình ứng dụng tiến bộ KH&CN trong sản xuất nông nghiệp đạt hiệu quả cao bằng việc ứng dụng công nghệ sinh học, mở rộng diện tích cây ăn quả, nuôi các loài thủy sản kết hợp bảo vệ môi trường sinh thái… được áp dụng rộng rãi, góp phần phục vụ chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, sản xuất hàng hóa”.
Trên phạm vi toàn tỉnh, các dự án thuộc chương trình nông thôn miền núi kết hợp với các đề tài, dự án KH&CN của tỉnh, của cơ sở giải quyết những vấn đề bức xúc trong thực tiễn sản xuất. Điển hình như mô hình dùng chế phẩm sinh học nấm xanh trừ rầy nâu hại lúa, dùng thuốc Biorat diệt chuột; dùng giống lúa chịu chua phèn, mặn cho vùng nhiễm mặn; nuôi thâm canh bò thịt, dùng đệm lót sinh học trong chăn nuôi heo, gà; trồng rau an toàn… Nhiều đề tài được nghiên cứu ứng dụng thành công như: điều chế Hydroxyapatite hấp phụ trong xử lý nước thải làng bún (An Nhơn); nuôi chình bông thương phẩm bằng thức ăn tại chỗ (Phù Mỹ); trồng keo lai thuần để giữ rừng (Vân Canh); trồng thử nghiệm cây hà thủ ô, lan kim tuyến (Vĩnh Thạnh)…
“Riêng các địa phương như Quy Nhơn, An Nhơn, Hoài Nhơn, Tây Sơn, Phù Mỹ, Vân Canh, Vĩnh Thạnh, ngoài ứng dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất, đã triển khai một số đề tài nghiên cứu khoa học. Đây là kết quả đáng khích lệ của hoạt động KH&CN cấp cơ sở, cho thấy các địa phương đã quan tâm ứng dụng kết quả các đề tài dự án đã nghiên cứu thành công, góp phần tích cực phát triển KT-XH địa phương”- tiến sĩ Lê Công Nhường, Giám đốc Sở KH&CN, chia sẻ.
Hoạt động sở hữu trí tuệ ghi dấu ấn hỗ trợ phát triển các đặc sản địa phương. Thị xã An Nhơn hỗ trợ làng nghề truyền thống tiện gỗ Nhơn Hậu thực hiện chương trình khảo sát, đánh giá tín nhiệm và truyền thông thương hiệu uy tín, sản phẩm chất lượng năm 2014 do Liên hiệp Khoa học phát triển doanh nghiệp Việt Nam tổ chức (đạt TOP 10). TP Quy Nhơn và huyện Tây Sơn làm thủ tục đăng ký nhãn hiệu chứng nhận “chả cá Quy Nhơn” và “nón lá Thuận Hạnh”. Riêng huyện Phù Mỹ đã có 3 sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ là kiệu tươi, cá cơm khô Mỹ An, rượu Trung Thứ.
“Nhiều nông sản địa phương được người dân ưa chuộng, nhưng đưa ra thị trường thường bị “lép vế” với sản phẩm của các địa phương khác. Thiệt thòi này xuất phát từ một vấn đề cốt lõi là sản phẩm chưa có thương hiệu. Khi quyền sở hữu được xác lập, các sản phẩm của địa phương đã tìm được “chỗ đứng” trên thị trường ngoài tỉnh. Chúng tôi đang xúc tiến đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho nếp Chánh Trạch” - Phó Chủ tịch UBND huyện Phù Mỹ Hà Ngọc Tân phân tích.
Bài toán về nhân lực KH&CN
Khách quan nhìn nhận, hoạt động KH&CN cấp huyện vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác tham mưu, tư vấn quản lý hoạt động. Hầu hết các thư viện điện tử (Trung tâm thông tin KH&CN) được xây dựng trên địa bàn huyện, xã (để đưa thông tin, tiến bộ KH&CN phục vụ sản xuất và đời sống của người dân) hiện vẫn chưa phát huy hiệu quả. Kinh phí hoạt động KH&CN cho cấp huyện không nhiều, chỉ vài trăm triệu đồng mỗi năm, nhưng nhiều huyện không biết chi cho việc gì! Cho rằng, những khó khăn này xuất phát từ nhân lực hoạt động KH&CN cấp huyện bị thiếu, ông Lê Công Nhường cho biết: “Đến nay, chỉ riêng huyện Phù Mỹ có bố trí biên chế cán bộ chuyên trách; 7 huyện, thị xã, thành phố có bố trí cán bộ theo dõi hoạt động KH&CN nhưng cũng chỉ làm kiêm nhiệm”.
Đội ngũ cán bộ phụ trách KH&CN cấp huyện không ổn định, nên hoạt động KH&CN gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai. Từ đó vai trò KH&CN trong phát triển kinh tế - xã hội cấp huyện còn hạn chế. Thực trạng này đã tồn tại từ nhiều năm nay và vẫn chưa có lời giải.
“Cơ quan nghiên cứu khoa học không được đầu tư tiềm lực, cộng vào đó nhân lực chưa đủ thì khó chi phối nhiều cho hoạt động khoa học. Phòng Kinh tế và hạ tầng, hoặc Phòng Kinh tế các địa phương phải kiện toàn tổ chức bộ máy, tham mưu để huyện bố trí biên chế chuyên trách quản lý KH&CN” - ông Lê Công Nhường nhấn mạnh.
THU HIỀN