Giữ gìn hương vị Tết
Cuộc sống hiện đại với nhiều bộn bề, lo toan đã làm cho phong tục gói bánh chưng, bánh tét ngày Tết có vẻ như chỉ còn là một nghi thức. Thế nhưng, không ít gia đình vẫn gìn giữ được truyền thống ý nghĩa này.
1.
Năm nào cũng vậy, chừng 27 - 28 tháng Chạp là chị Nguyễn Thị Vinh Duy, 35 tuổi, ở 60 Duy Tân, TP Quy Nhơn lại về nhà cha mẹ giúp gia đình gói và nấu bánh chưng. “Suốt 30 năm qua, ba mẹ tôi vẫn giữ thói quen đó. Tết đến, cả nhà nhộn nhịp chuẩn bị lá, đậu, nếp, thịt, đám cháu của ông bà thì ríu rít hỏi han, phụ người lớn gói bánh. Rồi đêm xuống, mọi người quây quần bên bếp lửa bập bùng, chờ đến lúc được nghe hương thơm của bánh ngào ngạt. Khi bánh chín, ba mẹ tôi lại chọn những chiếc bánh đẹp nhất cúng tổ tiên, biếu sui gia, còn lại để ăn dần trong những ngày Tết”.
Những năm trước, chị Duy chỉ phụ ba mẹ gói bánh nhưng giờ thì chịu trách nhiệm gói chính vì ông bà đã lớn tuổi. Làm “thợ cả”, chị cũng trở thành người trao truyền và chia sẻ cho các con cháu niềm vui và ý nghĩa của phong tục ẩm thực tốt đẹp này của người Việt. “Vung mở, lửa tắt, mùi thơm phức tỏa khắp nhà là sự hòa quyện tinh tế của gạo nếp chín, nhân đỗ xanh thơm bùi và thịt heo đậm vị. Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ khiến gia đình tôi luôn náo nức mong Tết về sớm”, chị Duy chia sẻ.
2.
Mong chờ Tết chỉ để được trổ tài khéo tay gói bánh chưng, nói vậy có lẽ cũng không quá với anh Trần Xuân Nhị, ở 23 Trần Bình Trọng, TP Quy Nhơn. Thói quen cùng cha mẹ, các anh chị trong nhà rộn ràng phơi lá dong, lá chuối, đồ đỗ, chẻ lạt, gói bánh tét theo anh Nhị từ nhỏ đến giờ, ngẫm chừng đã 20 năm có lẻ. Nhìn cách anh khéo léo gói bánh, nhanh nhẹn hơn cả chị em mới thấy, anh làm công việc này không chỉ bởi một thói quen đến hẹn lại lên hay vì hoài cổ. Anh Nhị tâm sự: “Bây giờ, nếu đi mua bánh ở chợ đem về, dẫu ngon, dẫu đẹp nhưng vậy là tự mình đã làm mất một thú vui, tôi thấy tiếc… Năm nào tôi cũng gói vài chục chiếc bánh chưng, rồi nấu. Cả việc canh bánh, thay nước, vớt bánh, rửa nồi, xếp bánh... cũng nhiều điều đáng nhớ lắm”.
Dù anh chị em mỗi người lập nghiệp mỗi nơi, nhà chỉ còn mỗi mình nhưng anh Nhị vẫn giữ thói quen gói bánh. Năm nào có một mình, anh rủ cháu trai hoặc bạn đến cùng làm cho vui, còn năm nào anh chị về quê sớm ăn tết thì cả nhà cùng quây quần bên nồi bánh chưng, nhâm nhi chút rượu, vừa canh bánh vừa ôn lại kỷ niệm xưa.
3.
“Chắc tôi nghiện mùi bánh chưng, bánh tét rồi”, đó là câu nói vui nhưng rất thật lòng của bà Nguyễn Thị Xuyến, 69 tuổi, ở KV2, phường Lý Thường Kiệt, TP Quy Nhơn. Bà Xuyến nói điều này là để lý giải cho việc, từ khi nghỉ hưu đến nay, cứ chừng sau 25 tháng Chạp là bà lại bận rộn đi gói bánh chưng, bánh tét giúp bạn bè, người thân. Ban đầu, con cháu phản đối vì sợ bà vất vả nhưng sau thấy bà vui đành chiều ý. Bà Xuyến kể: “Tôi thích mùi bánh đang được nấu, nó thơm mùi lá. Vớt những chiếc bánh nóng hổi mà lòng nôn nao, lâng lâng một cảm giác lạ lắm”. Mải mê việc gói bánh, nấu bánh giúp mọi người, có khi gia đình bà Xuyến mãi đến gần giao thừa mới hoàn thành nồi cho gia đình mình.
Bà Xuyến cho hay, trong thời khắc linh thiêng giữa năm cũ và năm mới, sau khi ông bà dâng hương tạ trời đất, lạy tổ tiên cầu mong một năm mới gặp nhiều may mắn, gia đình bà thường quây quần bên nhau thưởng thức những miếng bánh đầu tiên trong ngập tràn niềm vui, hạnh phúc. Đó cũng là nếp xưa để lại.
4.
Dù già hay trẻ, niềm hân hoan và cảm giác bâng khuâng khi được đón những chiếc bánh chưng bánh tét thơm nức mùi nếp mới do chính tay mình gói, nấu đều như nhau. Để rồi sau đó, niềm vui sẽ dâng lên khi được nếm miếng bánh vừa dẻo vừa thơm, khi cảm nhận vị beo béo của thịt mỡ chín nhừ tan trên đầu lưỡi cùng mùi lá dong rất đặc biệt.
Dù là Tết của thời hiện đại, dù có ở chân trời góc bể nào chăng nữa, bữa ăn truyền thống ngày Tết của gia đình người Việt không thể thiếu món bánh chưng, bánh tét. Ngày Tết, đại gia đình sum họp bên mâm cơm, mọi người cùng nhau mở chiếc bánh chưng, bánh tét. Những lớp lá trong, lá ngoài bọc lấy chiếc bánh như anh chị em đùm bọc lẫn nhau. Cùng thưởng thức bánh chưng, bánh tét là cùng nhắc nhở nhau phải sống sao cho thật hòa hợp, cùng nhau vun đắp cho cuộc sống gia đình.
HẢI YẾN