Đi chợ quê ngày chạm Tết
Cũng như chợ ở các thị trấn, thị tứ, chợ quê ngày chạm Tết đông vui, thu hút hơn ngày thường bởi lẽ hàng hóa đa dạng phong phú. Song điểm nổi bật vẫn nằm ở nét văn hóa đặc trưng làng xã mộc mạc, thân tình.
Người bán chiếu chọn riêng cho mình một góc ở ngoài khu vực chen chúc.
Sáng 29 Tết, chúng tôi theo các bà đi phiên chợ cuối cùng của năm Giáp Ngọ tại chợ Chánh Mẫn (thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn, huyện Phù Cát). Theo lối bê tông chạy ven miền lúa xanh mướt cho đến khi thấy lúp xúp mấy gian hàng dưới mái bạt màu xanh và xôn xao tiếng chào mời, chợ đã hiện ra.
Lạt giang là thứ hàng chỉ xuất hiện mấy phiên chợ cận Tết.
“Ôi, đúng là chợ quê!”, cô bạn đi cùng thốt lên như thế khi đưa mắt dạo quanh những lều chợ được dựng từ tre, gỗ sơ sài. Bên dưới từng gian hàng phần lớn là các bà, các chị với dáng vẻ tảo tần. Ngoài vài ba hàng cá, thịt, rau quả, quần áo, giày dép... cỡ lớn của các tiểu thương, ở chợ quê, bạn dễ dàng bắt gặp những người nông dân với sản phẩm do chính mình làm ra. Chỉ cần lướt qua góc hàng gồm đôi cái mướp, buồng chuối mốc, vài quả dưa leo, đậu que, hành ngò... của các bà là có thể hình dung bàn tay tỉ mẩn nhặt, hái trong vườn nhà của người nông dân từ chiều hôm trước. Chục trứng, mấy chú gà trống, cặp vịt... đang được bày trên tấm bao trải vội kia chắc hẳn là đã được nhắm chừng từ tháng trước, dành dụm để đi bán Tết.
Đặt trên tấm bạt nhỏ là vài thứ hàng được người nông dân nhặt, hái từ vườn nhà.
Như bao phiên chợ khác, chợ quê những ngày này hàng hóa tăng lên gấp đôi. Bên cạnh khoai sắn, rau quả, cá sông, cá đồng... như ngày thường, phiên chợ cuối năm tràn ngập những loại hàng hóa của riêng Tết: lá chuối, giang lạt, tranh ảnh, rim gừng dừa và các loại, gà vịt... Làm xôn xao chợ Tết quê hơn cả là góc bán hoa. Chợ quê Tết không có nhiều loại hoa sang trọng và đắt tiền như ly ly, phong lan, hoa hồng... Góp mặt nhiều nhất ở chợ Tết quê vẫn là những cái tên dân dã như cúc, vạn thọ, hay cao cấp hơn một chút là hoa lay ơn. Hoa nằm rực rỡ trên tấm bao, trong thúng hoặc được cắm cẩn thận trong xô nước. Người nhà quê vẫn giữ quan niệm, ngày Tết, bữa cơm không đủ thịt mỡ dưa kiệu, chứ bàn thờ ông bà không có bình vạn thọ, bình cúc là thấy thiêu thiếu, thấy có tội với người đã khuất.
Những em bé được người lớn mua cho vài thứ đồ chơi dễ thương ở chợ.
Ghé phiên chợ quê ngày cuối năm có đủ người già trẻ, lớn bé. Song thu hút ánh nhìn của chúng tôi hơn cả vẫn là những cụ già chống gậy đi chợ. Chân trần bấu chặt xuống đất, họ bước lom khom giữa chợ, chọn mua một vài món hàng Tết nhỏ bé. Nhìn số hàng trong giỏ xách của các cụ, mới biết Tết đôi khi giản đơn và dè sẻn.
Các mẹ trở về từ phiên chợ quê ngày cuối năm với hàng hóa được chất đầy từ trước giỏ ra đến yên xe.
Cụ Nguyễn Thị Ngọc (80 tuổi, ở thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn, huyện Phù Cát) tâm sự: “Mình già rồi, tiền của eo hẹp nên chủ yếu sắm ít đồ để làm mâm cơm cúng rước ông bà chiều 30 Tết, ít hoa quả, bánh trái để chưng cỗ bồng trên bàn thờ và dọn mời khách. Tết nhất, mấy đứa trẻ còn rủ nhau đi chợ Đập Đá (phường Đập Đá, thị xã An Nhơn - PV), chợ Phù Cát (thị trấn Ngô Mây, huyện Phù Cát - PV) để lựa mua cho phong phú, già như tui thường chỉ thích đi chợ quê. Tui đi chợ này đã được mấy chục năm rồi, hàng nào bán thứ gì, tui quen lắm”.
Mẹ và con cùng đi chợ Tết quê.
Đi chợ quê ngày cuối năm lại ngỡ như đang dự phiên chợ của những ngày xưa cũ, đã từng đi vào văn, thơ. Những bà cụ răng đen mời chào những tiếng rao hồn hậu. Mấy đứa trẻ háo hức với quả bóng, bánh kẹo được mẹ mua cho rồi khệ nệ ôm, nâng niu trên đường về nhà. Bởi cả người bán lẫn người mua đều cùng chung làng, xóm, thôn nên chuyện mặc cả chỉ lấy làm lệ. Người bán, lẫn người mua xem phiên chợ cuối năm để hỏi han tình hình gia đình của nhau. Một chị hai tay nào chuối, lá chuối, ít thịt, rau quả tươi cười nán lại bắt chuyện với người quen. Chúng tôi nhặt được trong câu chuyện của chị là niềm vui về người con trai đi học xa đã về nhà đón Tết cùng ông bà, lời mời ghé nhà dịp Tết để thử món rim dừa, mứt đậu trắng và ít rượu nếp do chính tay chị và mẹ chồng chuẩn bị. Bên kia, bà hàng trái cây đang hỏi han một người bạn hàng về cô con gái đang đi làm công nhân. Giọng bà sang sảng: hay Tết này, tui dẫn con trai đến thăm, cho tụi nó gặp nhau, biết đâu thành đôi thành cặp...
Những cụ già răng đen với chào hồn hậu là “đặc sản” của chợ quê.
Chúng tôi rời chợ khi mặt trời đã lên cao bằng cây sào. Cả ngôi chợ được ủ trong nắng ấm của mùa xuân. Gió từ cánh đồng thổi vào mát rượi. Và nghe lòng xôn xao mấy câu thơ trong bài “Chợ Tết” của nhà thơ Đoàn Văn Cừ:
...Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,
Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.
Người mua bán ra vào đầy cổng chợ.
NGUYỄN MUỘI