Cho giống mới nảy mầm…
Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp duyên hải Nam Trung bộ (KHKT NN DHNTB - trụ sở tại phường Nhơn Phú- TP Quy Nhơn) là nơi nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ KHKT về cây trồng phục vụ sản xuất nông nghiệp các tỉnh DHNTB. Các nhà khoa học của Viện đã thầm lặng tạo nên những giống mới, tiếp thêm hy vọng cho người nông dân...
Viện KHKT NN DHNTB được thành lập năm 2006, nhân lực hiện có 110 người, trong đó có 8 tiến sĩ, 22 thạc sĩ. Viện có nhiều bộ phận nghiên cứu, từ phòng thí nghiệm ra đến hiện trường, với các bộ môn: cây lương thực; cây thực phẩm; rau, hoa và cây cảnh; làm đất và môi trường; hệ thống nông nghiệp…
Giống mới, hy vọng mới
Theo tiến sĩ Hồ Huy Cường, Viện trưởng Viện KHKT NN DHNTB, đối tượng nghiên cứu của Viện khá phong phú. Về cây lúa, Viện tập trung chọn tạo các giống lúa mới, nghiên cứu các giải pháp giảm chi phí đầu vào trong canh tác, nâng cao lợi nhuận đầu ra: bón phân, tưới nước hợp lý thì lợi nhuận mang lại đạt 40%, trong khi sản xuất theo quy trình bình thường chỉ đạt 15%. Với cây mì, đã tuyển chọn giống đưa về để thay những giống đang bị bệnh; đồng thời chọn tạo được giống mì ngắn ngày SM937-26 trồng trên đất cát. Đối với cây đậu, Viện chọn tạo được giống đậu phụng LDH01, LDH04 và giống đậu tương ĐTDH01, ĐTDH02 để đưa vào sản xuất tại các chân đất chuyên canh. Với rau hoa, cây cảnh, sau thành công của hoa ly ly trên đất Bình Định, Viện đã tuyển chọn được giống hoa loa kèn tứ quý trồng được quanh năm và trồng thử nghiệm dưa lưới cung cấp cho thị trường.
“Đối với giống cây, có hai hướng, hoặc tuyển chọn các giống đã được công nhận trong toàn quốc để đưa về khảo nghiệm tại địa bàn; hoặc chọn tạo các giống mới. Trong năm nay, bên cạnh việc chọn tạo giống, chúng tôi sẽ thực hiện xây dựng gói kỹ thuật, cơ giới hóa sản xuất nông nghiệp để giảm chi phí đầu vào” - tiến sĩ Cường cho hay.
Tại Bình Định, hoạt động nghiên cứu của Viện chủ yếu tập trung vào 3 giống cây: lúa, mì, đậu phụng. Viện đã chọn tạo được các giống lúa phù hợp với chân đất của tỉnh. Đồng thời, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật để giúp nông dân chuyển đổi trồng bắp trên đất lúa kém hiệu quả.
Tiến sĩ Lưu Văn Quỳnh, Phó trưởng bộ môn cây lương thực, cho biết, các giống cây mới đều ra đời từ nhu cầu thực tế sản xuất. Trong thời gian 2006-2007, dịch rầy nâu tấn công mạnh ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, dự báo có thể lan ra các tỉnh miền Trung, bộ môn khẩn trương chọn tạo giống lúa mới AN13 chống chịu rầy nâu rất tốt. Nhưng khi giống ra đời thì rầy nâu được khống chế, bộ môn lại quay sang lai tạo các giống lúa thâm canh ngắn ngày và cực ngắn ngày để đối phó với điều kiện thời tiết bất lợi, phức tạp của khu vực như giống lúa mới ngắn ngày AN26-1, ANS1, AN14 và giống lúa cực ngắn ngày ANS2…
Gian nan, thử thách
Đặc thù điều kiện tự nhiên của vùng DHNTB là khí hậu gió mùa, nhiệt độ cao, ít lạnh; chia ra 3 vùng sinh thái: bán sơn địa, đồng bằng và ven biển, vì thế, giống cây trồng chọn tạo ra cũng phải phù hợp với điều kiện tự nhiên và thích nghi với khí hậu của từng vùng. Đồng thời, để chọn tạo thành công một giống mới phải mất ít nhất 6 - 7 năm, với các công đoạn: lai tạo, chọn dòng, đánh giá năng suất, rồi đưa đi khảo nghiệm sản xuất ở nhiều tiểu vùng sinh thái, gửi đi khảo nghiệm ở một cơ quan độc lập để đánh giá đầy đủ tính thích nghi và giá trị kinh tế của giống, thấy tốt thì mới làm hồ sơ xin Bộ NN&PTNT công nhận, sau đó mới đưa ra cho người dân sản xuất thử.
Theo tiến sĩ Lưu Văn Quỳnh, để thành công, nhà chọn tạo giống phải kiên trì tìm tòi, đánh giá trong số hàng trăm, hàng ngàn dòng phân ly mới chọn lọc được giống tốt. Công việc đòi hỏi người nghiên cứu phải có kiến thức sâu rộng về chuyên môn để dự đoán được khả năng thành công trong chọn tạo giống mà ít mong chờ vào may rủi.
Nói về sự gian nan của công việc chọn tạo giống, chị Đỗ Thị Xuân Thùy, làm việc tại cơ sở 2 của Viện KHKT NN DHNTB (đặt tại thị xã An Nhơn), minh họa: Chọn tạo cây đậu tương thì phải chọn giống làm mẹ và giống làm bố. “Canh” thời gian trồng giống mẹ và giống bố lệch ngày sao cho để cho hai cây ra hoa cùng lúc vì tỉ lệ giao phấn của cây giống thấp. Đối với cây đậu tương thì “khử đực” đâu là cho thụ phấn đó, nên phải canh thời gian, nhiệt độ chuẩn xác. Thời điểm thụ phấn tốt nhất là 5 - 6 giờ sáng tùy theo mùa. Hoa đậu tương nhỏ như hạt gạo, nên công đoạn thụ phấn rất tỉ mỉ, thường được giao cho những người trẻ và là nữ. Trong thời gian thụ phấn cho hoa thì phải chăm sóc, vệ sinh cây hoa rất cẩn thận...
THU HIỀN