Quyền được thông tin của người tiêu dùng bị “bỏ lơ”
Ưu tiên hàng đầu trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (BVQL NTD) là “bảo đảm quyền được thông tin”, tuy nhiên đến nay hoạt động này vẫn chưa được chú trọng.
Thông tin trên được đưa ra tại hội thảo “Quyền được thông tin của NTD Việt Nam”, do Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương và Hội BVQL NTD tỉnh vừa tổ chức tại TP Quy Nhơn. Ông Trịnh Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công Thương) cho biết, quyền được thông tin là 1 trong 8 quyền của NTD. Theo đó, NTD trước khi mua bất kỳ sản phẩm, hàng hóa hay dịch vụ nào cũng có quyền được cung cấp thông tin đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đó.
NTD ở thế “bị động”
Không thể phủ nhận, hiện nay việc ghi nhãn hàng hóa, thông tin về nguồn gốc xuất xứ, cung cấp đầy đủ hóa đơn, chứng từ, cảnh báo về sản phẩm... đã được các doanh nghiệp (DN) thực hiện tương đối tốt. Tuy nhiên, tình trạng thông tin chưa chính xác, không rõ ràng, dễ gây hiểu nhầm cũng không phải cá biệt. Đặc biệt, quảng cáo trên truyền hình gần đây thường có dấu hiệu sai phạm, như thiếu tên, địa chỉ liên hệ của người bán, hình ảnh minh họa, tên gọi của sản phẩm dễ gây nhầm lẫn với hàng hóa - dịch vụ khác, thông tin bị “thổi phồng”. Thêm vào đó, giá niêm yết một đằng nhưng thu thực tế lại cao hơn; thông tin không được kiểm chứng rõ ràng; sản phẩm nhập khẩu không có hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt…
Tại hội thảo, ông Cao Xuân Quảng, Trưởng phòng Bảo vệ NTD (Cục Quản lý Cạnh tranh) đưa ra dẫn chứng về cuộc truy lùng sản phẩm “chiếc vòng hộ mệnh titan” từng “gây bão” dư luận cách đây vài năm. Nhiều NTD chi ra tiền triệu để mua chiếc vòng đeo hiếm hơn cả bạch kim, có năng lượng từ thiên nhiên với vô vàn tác dụng cho sức khỏe của người sử dụng. Kết quả, NTD bị “móc túi” trắng trợn khi giá trị thực của chiếc vòng chưa đến 1/10 giá bán. Quan trọng hơn, hiệu quả “thần kỳ” cũng chỉ là bản “báo cáo kiểm tra đo lường” bằng tiếng Trung Quốc đối với “vòng titan Phật Quan Âm” được đơn vị phân phối lấy làm “bùa hộ mệnh”.
“Cái đau của những NTD bị “lừa đảo” vụ chiếc vòng titan không phải ở chỗ bị lừa tiền bạc mà là niềm tin. Những người khiếu nại lên ngành chức năng đều bức xúc, bởi họ tin vào chất lượng sản phẩm khi nó được quảng bá rộng rãi trên… truyền hình” - ông Quảng cho biết thêm.
Bàn luận về vấn đề này, ông Quảng đề cao vai trò của các DN, bởi NTD luôn ở thế “bị động” trong việc tiếp cận các thông tin liên quan đến sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Các DN cần chủ động cung cấp các thông tin minh bạch về sản phẩm, tránh tình trạng “lập lờ” đánh đố NTD. Bên cạnh đó là vai trò liên đới của các cơ quan, tổ chức làm nhiệm vụ truyền tải thông tin. Khi thông tin không chính xác, gây thiệt hại cho NTD thì không chỉ DN vi phạm quyền được thông tin cho NTD mà cơ quan truyền thông cũng phải chịu trách nhiệm.
Ở góc độ DN, khi đề cập đến vấn đề trên, đại diện một DN cho biết, dù có nhiều DN nỗ lực trong việc cung cấp các thông tin về hàng hóa, dịch vụ, nhưng không phải lúc nào các thông tin đến tay NTD cũng chính xác. Tiêu biểu là vấn nạn “thổi phồng” giá trị hàng hóa; rồi tình trạng hàng giả, hàng nhái với những thông tin giả mạo về sản phẩm khiến cho NTD phải hoang mang trong “mê trận”, còn DN thì bị thiệt hại uy tín.
Trách nhiệm 3 bên
Hiện nay, trong công tác BVQL NTD vẫn chưa tổ chức được một hệ thống cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội thống nhất từ Trung ương tới địa phương. Các quy định về giải quyết tranh chấp giữa NTD và tổ chức, cá nhân kinh doanh chưa hoàn thiện. Việc hỗ trợ hoạt động cho các tổ chức xã hội tham gia BVQL NTD còn nhiều lúng túng. Đặc biệt, nguồn lực hỗ trợ cho hoạt động BVQL NTD tại các địa phương còn nhiều hạn chế.
Kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường thực hiện vào đầu năm 2015 cho thấy, 46% NTD mua phải hàng kém chất lượng, thiếu số lượng so với quảng cáo; 40% mua phải hàng có nguồn gốc, xuất xứ không rõ ràng. Điều đáng nói, chỉ có 2-3% NTD sử dụng các kênh khiếu nại hoặc khởi kiện khi quyền lợi của mình bị vi phạm, nguyên nhân là NTD sợ mất thời gian, không tin vào cơ chế bảo vệ và sợ tốn tiền. “Bình Định cũng không khác gì so với cả nước khi số lượng khiếu nại của NTD ngày càng ít. Họ cũng ít hiểu biết pháp luật trên lĩnh vực quyền lợi NTD” - ông Lê Hiểu, Chủ tịch Hội BVQL NTD tỉnh, nhận định.
Trong khi đó, theo ông Lê Hồng Tây - Phó Trưởng phòng Quản lý thương mại (Sở Công Thương), Điều 25 Luật BVQL NTD quy định rõ cấp huyện là nơi thực hiện giao dịch giải quyết các vướng mắc của NTD. Song, đến nay, các địa phương vẫn chưa bố trí đơn vị để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền lợi của NTD.
Ông Trịnh Anh Tuấn nhấn mạnh, để thúc đẩy quyền được thông tin của NTD, trước hết cơ quan quản lý nhà nước phải làm hết trách nhiệm quản lý và tuyên truyền, tư vấn, hỗ trợ cho NTD; tăng cường công tác kiểm tra và xử lý vi phạm. Lợi ích của NTD và DN không mâu thuẫn nhau, việc tăng cường nhận thức, tiếng nói của NTD sẽ tác động đến DN, làm DN gia tăng sản xuất các sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao, tăng sức cạnh tranh và phát triển nền kinh tế mạnh mẽ hơn.
THU HIỀN